Њзбекистон республикаси олий ва њрта махсус таълим вазирлиги

Marketing strategiyasi mohiyatini yoritamiz. U kompaniyani strategik rejalashtirilishi va umumiy maqsadlariga tayanadi. Shu bilan birgalikda ular o'rtasida bir tomonlama bog'liqlik o'rnatilmaydi. Dastlab marketing strategiyasi korxonani maqsadlaridan kelib chiqadi. Ammo aniq marketing strategiyasini yaratish va uni aniq amalga oshirish ko'pgina ichki va tashqi ta'sirlar tufayli ancha murakkab ish hisoblanadi. Shuning uchun marketing strategiyasiga uni konyunkturani ta'siri va talabni o'zgarishi ostida tuzatish imkoniyati asos solingan-ki, u o'z navbatida korxonani strategik rejalari va maqsadlarini aniqlashtirish imkonini beradi.
Marketing strategiyasi o'zida turli vazifalarni, ya'ni allaqachon o'zlashtirilgan bozorni kengaytirish (oldigi yoki yangi mahsulot bilan chiqish), yangi bozorlarga kirib borish, o'sayotgan (yoki yo'qolayotgan) bozorlarni egallash, global bozorlarga chiqish va boshqalarni jamlaydi. Ko'p hollarda firmaga bozor ehtiyojlarini qondirish uchun o'z resurslarini baholash va optimal taqsimlash qiyin. Bu yerda keng ma'lumotlar bazasiga, shuningdek o'z imkoniyatlari va raqobatchilar kuchlarini baholashdagi haqqoniylikka tayanadigan aniq tahlil muhim hisoblanadi.
Marketing strategiyasini shakllanishini muhim bosqichi foydani o'sish imkoniyatlarini o'rganish, shuningdek, servis mahsulotini pozisiyalanishini ishlab chiqish hisoblanadi. Marketingda xizmatlarni pozisiyalash, bu uni bozordagi raqobatbardosh holatini ta'minlashga qaratilgan tadbirlar kompleksini ishlab chiqish demakdir. Marketing strategiyasini ishlab chiqishning yakuniy fazasi bir necha yillarga (servis turlari uchun rejalashtirish muddati 3-5 yilga teng) mo'ljallangan marketing rejasini ishlab chiqishdan iborat. Reja strategiyani barcha pozisiyalarini aniqlashtiradi. Bundan tashqari, rejada kon'yunkturani, ishlab chiqarishni asosiy bosqichlari va servis mahsuloti sotuvini kuzatib borish nazarda tutilgan bo'ladi.
Iste'molchilar talabi va munosabatlarini o'rganish va hisobga olish xususiyatlarini ko'rib chiqamiz. Hozirgi kunda marketingda imte'molchilarni o'rganishni ko'pgina metodlari ishlab chiqilgan bo'lib, ular birgalikda iste'molchi haqida hammasini bo'lmasada, ammo juda ko'p bilish imkonini beradi. Iste'molchilar xatti-harakatini tahlil etish hozirgi vaqtda ilmiy-amaliy nazariy tadqiqotlarni bir butun yo'nalishini shakllantiradi. Imte'molchilar xatti-harakatini marketingda hisobga olinadigan quyidagi jihatlari ajratiladi:
- iste'molchilar harakatini ijtimoiy-iqtisodiy omillari: ular mashg'ulotlari, ma'lumoti, mustaqilligi, daromadi;
- ijtimoiy holati: oliy sinf, o'rta sinf, ishchi sinf, past sinf;
- ijtimoiy-demografik xususiyatlari: jinsi, yoshi, yashash joyi, oilaviy ahvoli va boshqalar;
- madaniy omillarga (milliy, diniy, badiiy va boshalar) bog'liq bo'lgan iste'molchilik standarti;
- shaxsiy didlari.
Iste'mol bozorini korxona servis mahsulotiga nisbatan segmentlashni amalga oshirishda, marketing bo'yicha mutaxassis segmentlarni ajratishiga imkon beruvchi talablar asosida ish ko'rishi lozim. Segment iste'molchilar soni yoki sotuv hajmi bo'yicha u bilan ishlash iqtisodiy oqlaydigan bo'lishi uchun yetarlicha katta bo'lishi lozim. Tanlangan iste'molchilar segmentini asoslari taklif qilinayotgan xizmat yoki tovarni muhim tavsiflariga mos kelishi kerak. Bir marta identifikasiyalangan va aniqlangan segment unga ta'sir etish uchun shunday qolishi kerak.
Marketing tovarni bozorga chiqqunicha va chiqqandan keyingi davrlarda iste'molchilar xatti-harakatini barcha jihatlari bilan bog'liq katta hajmdagi ishlarni bajaradi. Narx, dizayn, mahsulot sifati, tarqatish yo'llari va reklama ma'lumotlari marketing kompleksini elementlari sifatida u yoki bu iste'molchilar guruhiga nisbatan muvofiqlashtirilishi lozim. Bunda xizmat yoki mahsulotni pozisiyalash dinamikasi nazarda tutilishi kerak. U yangi tovar, servis mahsuloti sotuvga chiqarilgandan keyin doimiy o'zgarishda bo'ladi. Ba'zi bozorlarda u servis mahsuloti chiqarilgandan keyin 2-3 oy davomida o'zgaradi. Ushbu o'zgarishlarni hisobga olgan holda, ishlab chiqarish hajmlari, narx, iste'molchilarni yo'naltirish taktikasi (ya'ni reklama va boshqa sotish vositalari) tuzatiladi.