¤збекистон республикаси олий ва ¤рта махсус таълим вазирлиги

9.12. СУНЪИЙ ТУШУНЧАЛАРНИ ШАКЛЛАНТИРИШ ҚОБИЛИЯТИНИ ЎРГАНИШДА ТАЪЛИМИЙ ДАРСЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ

Таълимий дарсларни қўллаш янги билимларни эгаллашда боланинг яширин имкониятлари ҳақида тўғри маълумот олиш имконини беради. Методнинг мазмуни геометрик фигураларни классификация қилишдан иборат (А.Я.Иванова, 1965). Асосий топшириқда геометрик фигуралар тасвирланган 24 карточкадан фойдаланилади (9-илова). Назорат тажрибаларида 12 та карточка ишлатилади. Геометрик фигуралар ранги (яшил, сариқ, қизил), шакли (квадрат, учбурчак, айлана, ромб), катталиги (катта, кичик) бўйича бир-биридан фарқ қилади.

Болага карточкалар кўрсатилиб, уларни 3 ёки 4 гуруҳга ажратиш таклиф қилинади. Топшириқ гуруҳлашнинг мумкин бўлган 3 вариантига мос равишда 3 қисмдан иборат: ранги, шакли ва катталиги бўйича гуруҳлаш. Агар бола 30 сония давомида мустақил топшириқни бажаришга киришмаса, унга ёрдам кўрсатилади. Бунда ўргатувчи тажриба қарорида топшириқнинг биринчи қисмини бажариш учун кетган вақт, хатолар сони қайд этилади. Топшириқнинг 2 чи ва 3 чи қисмида болага карточкаларни бошқа мумкин бўлган вариантида, лекин ўхшаш белгиси бўйича гуруҳлаш таклиф этилади. Агар синалувчи карточкаларни яна топшириқнинг биринчи қисмидагидай гуруҳласа, унинг ҳаракатлари сустлигидан, диққат кўчишининг сустлигидан далолат беради. Агар бола 30 сония давомида топшириқни бажаришга киришмаса, тадқиқотчи унга яна шакл ва катталик белгиларини ўргатувчи дарс тушунтиради. Топшириқнинг ҳар бир қисмини бажариб бўлгандан сўнг, боладан нима учун бундай гуруҳларга ажратганини оғзаки сўралади. Болага бундай топшириқларни бажариш учун геометрик фигуралар тасвирланган 12 та карточкалар тўплами берилади: уларни ранги (олов ранг, жигар ранг, сиёҳ ранг), шакли (овал, трапеция), катталиги (катта, кичик). Натижада ўхшаш топшириқларни бажаришда тўпланган тажрибани кўчиришда белгилар сони қайд этилади.
Мавзуни мустаҳкамлаш учун саволлар:
1.Классификация методикасининг моҳияти?
2.Ортиқчасини ўчириш методикаси орқали нималарни ўрганиш мумкин?
3. Муҳим белгини ажратиш қандай методика?
4. Сунъий тушунчаларни ажратиш методикаси қандай ўтказилади?
5. Бола тафаккурини яна қандай методикалар орқали ўрганиш мумкин?