Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги в. И. Зуев, О. Қодирхўжаев, М. М. Адилов, У. И. Акрамов сабзавотчилик ва полизчилик

Дуккакли сабзавот экинларини аҳамияти ва фойдаланилиши. Дуккакли сабзавотларга нўхат, ловия, спаржа (сарсабилсимон кўкат), нўхат, ловия (хитой ловияси, сигир бурчоғи) ва дуккаклилари ёки кўк нўхат (етилмаган дони) киради. Етилмаган дуккаклилар ва сабзавот дуккаклилар таркибида жуда кўп углеводлар, С, А, Н, РР дармондорилари бор. Дуккаклилар оқсил моддаларининг кўплиги ва калориялилиги жиҳатидан бошқа сабзавот экинларидан фарқ қилади. Етилмаган нўхат ва ловия уруғи таркибида 47% қуруқ модда, 11-13% углевод, 5-6% оқсил, 1% клетчатка бор. Уларда қанд миқдори 5% ни ташкил этади. Янги териб олинган кўк нўхатнинг таъми жуда яхши бўлиб, улар янгилигида истеъмол этилади. Қуруқ кўк нўхат олиш учун улар музлатилади ёки қуритилади. Дуккакли сабзавот экинларининг пояси моллар учун тўйимли озиқдир. Алмашлаб экишда дуккакли сабзавотлар тупроқни азот билан бойитиши туфайли қимматли ўтмишдош бўлиши мумкин. Кўк нўхат ва ловияда 0,7% кул бўлиб, унинг таркибида калий, калтсий, фосфор, мис, темир, олтингугурт, натрий ва бошқа моддалар бор.
Ботаник таърифи ва биологик хусусиятлари. Барча дуккакли сабзавотлар бир-йиллик ўсимлик бўлиб, дуккакдошлар оиласига мансуб. Ўзбекистонда асосан ловия ва сарсабилсимон нўхат етиштирилади. Нўхатнинг пояси ўтсимон, тик турувчи (штамбли) ёки ётувчи (оддий) ёлғиз ёки шохлаган, баландлиги 25 дан 250 см гача боради. Гуллари оқ, бинафшаранг, барглар қўйнида шаклланади. Кўкнўхат икки турга ажратилиб, бир тури пергамент қавати бўлиб, дуккаги дағал, думбул дони овҳатга солинади, иккинчи тури ширин нўхат, бу экиннинг дуккаги томирсиз, эти қалин ва пергамент қавати бўлмайди. Нўхат навлари униб чиқишидан уруғи йиғиштирилгунча эртапишар (65-85 кун) ўртапишар (75-90 кун), кеч ўртапишар (90-105 кун), кечпишар (100 кундан ортиқ) турларга бўлинади.
Ловиянинг пояси ўтсимон, асос кисми кучсиз йўғонлашади, сершох, ранги яшил, кулрангсариқ, пушти ва бинафша рангли. Барглари уч бўлакли, йирик, кўпинча эгилган, ранги яшилдан антотсиан ранггача (24-расм). Гулдони барг қўлтиғида жойлашган, ҳар бирида 2-8 та гули бор, ранги оқ, пушти ва бинафшаранг, меваси турли шакл ва рангларда бўлади. Дуккаклилар шакарли, ярим шакарли ва дони учун етиштирадиган гуруҳларга бўлинади. Уруғлари турлитуман шаклда, ҳажмда ва рангларда бўлади. Ўсув даврининг узунлиги бўйича ловиялар тезпишар (30-60 кун, техник пишишигача, биологик пишишга 80-100 кун), ўртапишар (90-60 кун ва 95-120 кун), кечпишар (60-75 кун ва 120 ундан ортиқ).