Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент ирригатция ва қишлоқ ХЎжалигини

Билиш - таълим жараёниниг методологик асосидир 
Билиш жараѐни каби таълим жараѐнида ҳам ўқувчи билмасликдан 
билишга, нотўғри ва ноаниқ билишдан тоборо тўлиқроқ ва аниқроқ, чуқурроқ 
4
“Педагогика 
профессионального 
образования.” 
Под. 
ред. 
В.А.Сластенина. 
Москва 
«Академиа».2005. 48-стр.

---

18 
билишгача бўлган йўлни босиб ўтади.Бу жараѐнда ҳиссий идрок этиш ҳам 
абстракт тафаккур ҳам, амалда синаб кўриш ҳам бўлади. 
Муайян фан ва ҳодисалар объектив дунѐни билиш жараѐнидан 
ўрганилади ва уларнинг ташқи, ички моҳиятини ўзлаштириш жараѐнида 
омиллар аниқланади. Мушоҳада, тасаввур ва абстракт тафаккурга асосланиб 
фактлар умумлаштирилади ва илмий хулосалар чиқариш натижасида 
назариялар, қонунлар ва категориялар яратилади. 
Билиш икки паллага- назария ва амалиѐтга булинади. Назария янги 
билимни, янгича билишни ифодаловчи тизимли фикрдир. Назария хар ҳил 
шаклларда ифодаланади: аксиома, теорема, қонун, формула, график, рақам ва 
бошқалар. Назарияда ғоя шаклланади. 
Амалиѐт билимларнинг ҳақиқийлигини кўрсатувчи мезондир. 
Кузатиш, тажриба ўзгартириш, яратиш – булар амалиѐт шаклларига киради. 
Амалиѐт ижтимоий ҳаѐт ва табиатнинг мураккаб жараѐнларини билиб 
олишда инсон учун асосий қурол бўлиб хизмат қилади. 
Илмий билишнинг вазифаси ходисаларнинг моҳиятини, уларнинг 
ривожланиш қонуниятларини очишдан иборат эмас, балки бирор бир 
қонуннинг қай тариқа намоѐн бўлиш сабабларини кўрсатиб беришдан иборат. 
Илмий омил илмий билишнинг элементи бўлиб кузатиш, тажриба 
асосида қўлга киритилади, омилга асосланмаган билимнинг илмий қиймати, 
амалий фаолият учун ахамияти ҳам бўлмайди. Шунинг учун илмий билимнинг, 
фаннинг асосий мақсадида омллар асосида ѐтган умумий боғланишларни, 
қонуниятларни топиш, уларнинг моҳиятини билишдадир. 
Билиш сезишдан бошланади. Сезиш теварак – атрофдаги воқелик, 
нарса ва ҳодисаларни сезги органларимизга таъсир этувчи айрим сифатларнинг 
онгимизда акс этишидир. Сезгилар – одам хақидаги барча билимларимизнинг 
манбаидир. Аммо илмий асосда билишда, масалан олимнинг билиши билан 
ўқувчининг билиш фаолияти ўртасида умумийлик бўлса ҳам лекин, улар бир-
биридан фарқ қилади. 
Назарий билим негизида талабаларда амалий куникма ва 

---

19 
малакаларни шакллантириш бир неча боскичларда амалга оширилиши мумкин. 
Бу 
боскичларни
куйидагича куринишини 4 - расмда курсатиб утамиз