Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт

2.5. Маркетинг тадқиқотларида иқтисодий
математик усуллар
М аркетинг тадкикотларида маълумотларйи таҳлил 
қилиш ўз ичига статистик банк ва моделлар банкини 
олади (4-расм).
4-раем. Маркетинг тахлилий тизимининг таркиби
С татистик банк (С Б ) — маълумотлардан энг муҳим 
ахборотларни аж ратиб олишга имкон берувчи статистик 
омиллар йигиндисидан иборат. Улардан баъзи бирларини 
кўриб чиқамиз. Ш уни таъкидлаш ж оизки, олий матема- 
тикадан хабардор бўлиш, маркетинг билан ш угулланувчи 
ҳар бир мутахассис учун ҳам ф арз ҳам қарздир. М арке-
81

---

тингнинг ҳар қандай муаммоси ўз ичига бир қанча 
ўзгарувчан миқдорларни (кўрсаткичларни) олади. Л екин 
тадқиқотчиларни улардан бири қизиқтиради (масалан, 
сотиш миқдори) ва у боғлиқлик ўзгарувчига айланади. 
Муаммо 
—
шу 
ўзгарувчини 
ўзгариш
сабабини 
аниқлаш дир. 
Шу 
мақсадда 
тадқиқотчи 
мустақил 
ўзгарувчилар деб аталувчи ўзгарувчилар тўгрисидаги ги- 
потезани илгари суради. Буларнинг маконда ва замонда 
ўзгариш и боғликлиги ўзгарувчининг ўзгариш ига олиб ке- 
лади (бизнинг мисолимизда булар: ахолини даромад да- 
ражаси; реклама хараж атлари миқдори; баҳо дараж аси ва 
сотиш миқдорининг ўзгариш ига сабаб бўлувчи бошқа 
омиллар).
Функциями богликлик
— y=f(x) қаердаки ҳар доим 
х мустақил ўзгарувчини ҳар бирига унинг бир маълум 
бирлиги тўгри келади. Регрессион боглиқликда эса X 
нинг маълум бир бирлигига турли вазиятлардан келиб 
чиққан ҳолда унинг турли бирлиги ыос келиши мумкин. 
Ш унинг учун регрессион таҳлилнинг вазифаси регресион 
тенгликнинг умумий кўриниш ини аниқлаш , тенгликка 
кирувчи параметрларни статистик баҳолаш ни қуриш, 
мустақил 
ўзгарувчиларнинг 
боглиқ 
ўзгарувчиларга 
таъсир дараж асини кўрсатиш дир.