Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт

Маркетингнинг тахлилий тизими моделлари клас-
сификацияси
Қўйилган мақсадга 
боглиқ ҳолда
Қўлланилган усулларга боглиқ 
ҳолда
А. Ёзма моделлар 
М акро моделлар 
М акро тахлилий 
1 
Оммавий 
хизма’Ё 
кўрсатиш
те о р и я сй
моделлари 
4, 
М арков жараёнлар*Б 
моделлари
Қарорлар 
na6yj6 
қилиш моделлари 
Б. Қарорлар қабуД
қилиш моделари 
2 
, Д ифф еренциал 
3 
ҳисоблаш
, М атем атик 
дастурлаш
, С татистик моделлар 
, Ў йинлар назарияси 
моделлари
А. О гзаки моделлар 
Б. График моделлар 
«М антикий оқим модели»
Турли ривож лантириш модели 
Сабаблар таҳлили модели 
«М ақсадлар дарахти» модели 
Ф ункционал муносабатлар моде­
ли
Қайтима алоқа модели 
- 
. В. М атем атик моделлар 
Ч изиқли ва ночизиқли 
С татик ва динамик 
Д етерминантли 
ва 
эхтимолли 
(стохастические)
84

---

М икро тахлилий моделлар учун боглиқ ўзгарувчи ва 
уларни аниқловчилар орасидаги кўплаб алоқаларни ха- 
рактерлайди. М асалан, реклама самарадорлиги моделида 
тартиб билан реклама ҳараж ати ва кўргазма, ярмарка, 
экспозициялар сони, рекламани қайтариш даврийлиги, 
рекламадан хабардор харидорлар таж рибаси ва бош қалар 
ўзаро богланган. Кўпчилик ҳолларда оммавий хизмат 
кўрсатиш моделидан фойдаланилади, уни яна навбатлар 
назарияси ҳам деб аталади. Бу модел ёрдамида хизмат 
кўрсатиш тизимига келувчи ва чиқувчи талаблар оқими 
кутиш муддати ва навбат кутиш узоқлиги каби муаммо- 
лар 
хизмат 
кўрсатиш
фойдаларига 
боглиқ 
ҳолда 
ўрганилади. Бу муаммолар йирик супермаркетларда, авто- 
ёқилп* қуйиш ш аҳобчалари, билетлар сотиш жойи ва 
бош қаларда долзарбдир. 
Марков жараёни
деб аталувчи 
модел (етук рус математиги А. М арков (1856-1922) номи 
билан 
аталади) 
баъзи 
бир 
тизимларнинг 
мавж уд 
кўринишдан янги кўринишга ҳаракати эҳтим олини акс 
эттиради. М исол учун, тасаввур қилайлик, қандайдир то­
вар ўз хил А. В. С. кўриниш ига эга. Бизни келаж акда 
харидорлар бу турлар бўйича қандай тақсимланиш и 
қизиқтиради. Тасаввур қилайлик, илгари А товарни сотиб 
олувчилар келаж акда 70% келсин, 20% В га, 10% С то­
варни сотиб олишга ўтсинлар ва ҳ. к. Н атиж ада ассорти- 
ментни ўзгариш и матрицаси тузилади. Бу матрицада ҳар 
бир хил товар учун қайтариловчи сотиб олишлар ва бир 
ассортиментлар иккинчи ассортиментга ўтишни кўриш
мумкин. Агар ўтиш меъёри доимийга яқинроқ бўлса, мат- 
рицанинг товар бўйича бозор сигимини истйқболлаш
учун фойдаланиш мумкин.