Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент кимё – технология институти

Регрессион ва корреляцион таҳлил вазифалари ва унинг босқичлари
Корреляцион боғланишларни ўрганишда икки тоифадаги масалалар кундаланг бўлади. Улардан бири ўрганилаётган ҳодисалар (белгилар) орасида қанчалик зич (яъни кучли ёки кучсиз) боғланиш мавжудлигини баҳолашдан иборат. Бу корреляцион таҳлил деб аталувчи усулнинг вазифаси ҳисобланади.
Коррреляцион таҳлил деб ҳодисалар орасидаги боғланиш зичлик даражасини баҳолашга айтилади.
Корреляцион таҳлил корреляция коэффициентларини аниқлаш ва уларнинг муҳимлигини, ишончлилигини баҳолашга асосланади.
Корреляция коэффициентлари иккиёқлама ҳарактерга эга. Уларни ҳисоблаш натижасида олинган қийматларни Х билан У белгилар ёки, аксинча, У билан Х белгилар орасидаги боғланиш меъёри деб қараш мумкин.
Корреляцион боғланишни текширишда кузланадиган иккинчи вазифа бир ҳодисанинг ўзгаришига қараб, иккинчи ҳодиса қанча миқдорда ўзгаришини аниқлашдан иборат. Афсуски, корреляцион таҳлил усули - корреляция коэффициентлари бу ҳақида фикр юритиш имконини бермайди. Регрессион таҳлил деб номланувчи бошқа усул мазкур мақсад учун хизмат қилади.
Регрессион таҳлил натижавий белгига таъсир этувчи омилларнинг самарадорлигини аниқлаб беради.
Регрессия сузи лотинча regressio сўзидан олинган бўлиб, орқага ҳаракатланиш деган луғавий маънога эга. Бу атамани статистикага кириб келиши хам корреляцион таҳлил асосчилари Ф.Гальтон ва К.Пирсон номлари билан боғлиқдир.
Регрессион таҳлил амалий масалаларни ечишда муҳим ахамият касб этади. У натижавий белгига таъсир этувчи белгиларнинг самарадорлигини амалий жиҳатдан етарли даражада аниқлик билан баҳолаш имконини беради. Шу билан бирга регрессион таҳлил ёрдамида иқтисодий ҳодисаларнинг келажак даврлар учун истиқбол миқдорларини баҳолаш ва уларнинг эҳтимол чегараларини аниқлаш мумкин.
Регрессион ва корреляцион таҳлилда боғланишнинг регрессия тенгламаси аниқланади ва у маълум эҳтимол (ишонч даражаси) билан баҳоланади, сўнгра иқтисодий-статистик таҳлил қилинади.
Шу сабабли хам регрессион ва корреляцион таҳлил қуйидаги 4 босқичдан иборат бўлади:

1. 
   масала қуйилиши ва дастлабки таҳлил;
   
2. 
   маълумотларни тўплаш ва уларни ўрганиб чиқиш;
   
3. 
   боғланиш шакли ва регрессия тенгламасини аниқлаш;
   

4) регрессия тенгламасини баҳолаш ва таҳлил қилиш

Назорат саволлари

1. Тажриба натижаларини жадвал шаклига келтириш нимадан иборат?
2. Жадвал шаклидаги функционал боғланиш нимадан иборат?
3. Тажриба натижаларини ўзаро боғланиши нимадан иборат?
4. Тажриба натижаларини ўзаро боғланиш шакллари нимадан иборат?

МАЪРУЗА – 17