Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўрта махсус, касб-ҳунар таълими маркази

1.2. Метеорологик кузатишларга қўйиладиган талаблар 
Метеорологик кузатишларнинг сифати қатъий қўйилган талабларга 
жавоб бериши лозим. Бу талабларга характерлилик (репрезентативлик), 
узлуксизлик, ишончлилик, биржинслилик, аниқлик ва таққосланувчанликлар 
киради. 
Кўрилаѐтган ҳудуд учун характерли бўлган физик-географик 
шароитларда ўтказилган кузатишлар репрезентатив ҳисобланади. Демак, 
кузатишлар нафақат ўлчаш жойи учун, балки шу станция атрофидаги ҳудуд 
учун ҳам кўргазмали (характерли) бўлиши керак.
Кузатишлар узлуксиз бўлиши шарт, чунки бирор кузатиш муддатида 
ўлчашлар олиб борилмаса, метеорологик маълумотларнинг қадри анчагина 
пасаяди. Кузатишларнинг узлуксизлиги асосий кузатиш муддатларининг 
оралиғида ҳам атмосфера ҳолатини аниқлашни кўзда тутади. 
Кузатишларнинг ишончлигига метеорологик катталикларни ўлчаш ва 
қайта ишлашда қўлланиладиган усуллардан тўғри фойдаланиш ва регламент 
ишларни ўз вақтида (қатъиян белгиланган вақтда) ўтказиш орқали 
эришилади. Бундан ташқари, кузатувчи метеорологик катталикларни 
соҳталаштирмасдан, кузатишларни виждонан олиб бориши кўзда тутилади. 
Кузатишларнинг биржинслилиги, барча метеорологик станцияларда 
ягона кузатиш усуллари ва бир хил кузатиш воситаларининг қўлланилишини 
англатади. Метеорологик маълумотларнинг биржинслилиги станция 
жойлашган жойдаги шароитларнинг қай даражада бир хилда сақланишига 
ҳам боғлиқ. 
Кузатишларнинг 
таққосланувчанлиги 
деганда 
барча 
кузатиш 
воситаларини эталонларга келтириш, шунингдек кузатиш асбобларини 
вақтида текширишдан (эталон асбоб билан таққослаб, унинг кўрсатмаларини 
эталон асбоб кўрсатмаларига мувофиқлаштириш) ўтказилиши тушинилади.
Кузатишларнинг аниқлиги ҳар бир метеорологик катталик учун 
ўрнатилади ва муайян ўлчаш тизимининг сезгирлиги билан аниқланади. 
Кузатишлар аниқлиги датчикнинг инерциясига, яъни муҳит 
параметрларининг ўзгаришларини датчик орқали қабул қилиш тезлигига ҳам 
боғлиқ. Барча контакт термометрлари, уларнинг атроф-муҳит билан (ҳаво, 
тупроқ, сув) иссиқлик алмашинуви мукаммал бўлмаганлиги сабабли юзага 
келадиган иссиқлик инерциясига эга. Асбоб инерциясининг мавжудлиги, 
ҳаво ҳароратини керакли аниқлик билан ўлчаш учун термометрни шу 
муҳитда бир оз вақт, яъни асбобнинг ҳарорати ўлчанаѐтган муҳитнинг 
ҳароратига тенглашгунча, ушлаб туриш заруратини туғдиради. Бу вақт 
датчикнинг физикавий хусусиятларига (ўлчагичнинг массаси, иссиқлик 
алмашиниш юзаси ва бошқалар) ва кузатишнинг дастлабки шароитларига 
(датчик ҳарорати ва атроф-муҳит ҳарорати орасидаги дастлабки фарқ) 

---

6 
боғлиқ. Термометрларнинг иссиқлик инерцияси инерция коэффициенти 
билан характерланади. 
Деформацион гигрометрлар, ҳавонинг ҳарорати ва намлигига боғлиқ 
бўлган 
инерцияга 
эга. 
Шамол 
тезлигини 
ўлчайдиган 
асбоблар 
(ротоанемометрлар) механик инерцияга эга.