Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўрта махсус, касб-ҳунар таълими маркази

Назорат саволлари 
1. Ўлчаш тизимлари нима? Мавжуд метеорологик ўлчаш тизимларини 
айтиб беринг. 
2. Метеорологик ўлчашларнинг ўзига хос хусусиятлари нимада? 
3. Кузатишнинг репрезентативлиги нима? Мисол келтиринг. 
4. Метеорологик кузатишлар нима учун узлуксиз бўлиши керак? 
5. Метеорологик кузатишларнинг ишончлигини қандай тушунасиз? 
6. Метеорологик кузатишларнинг биржинслилиги ва таққосланувчанлиги 
нимага боғлиқ? 
7. Метеорологик ўлчовларда сезгирлик ва аниқлик қандай рол ўйнайди? 
8. Стандарт метеорологик майдончанинг ўлчамлари қандай? 
9. Метеорологик 
майдончада 
асбоблар 
қандай 
тартибда 
жойлаштирилади? 
10. Метеорологик ва актинометрик кузатишлар қандай муддатларда олиб 
борилади? 
11. Метеорологик станциядаги бинода қандай асбоблар жойлаштирилади? 
12. Метеорологик ва актинометрик кузатишлар натижалари қаерга 
ѐзилади? 

---

11 
II БОБ. МУҲИТ ҲАРОРАТИНИ ЎЛЧАШ АСБОБЛАРИ ВА 
УСУЛЛАРИ 
2.1. Табиий шароитда ҳароратни ўлчашнинг ўзига хос хусусиятлари 
Табиий шароитда ҳароратни ўлчаш қуйидаги хусусиятлар билан 
ажралиб туради. 
Биринчидан, асосий ўлчаш объектларининг ҳарорати одатда нисбатан 
мураккаб қонунлар бўйича ўзгаради. Уларнинг вақт бўйича тебранишлари 
мунтазам эмас, уларнинг частота ва амплитуда спектрлари анча кенг. Шу 
сабабли алоҳида ўлчашларда ҳам, маълум вақт оралиғи учун ўлчаш 
маълумотларини ўртачалаштиришда ҳам термометрлар инерциясини ҳисобга 
олиш анча қийинлашади. 
Иккинчидан, ўлчашлар қуѐшдан, атмосферадан, тўшалган сиртдан ва 
атроф-муҳит 
жисмларидан 
келаѐтган 
интенсив 
радиация 
оқими 
мавжудлигида амалга оширилади. Бунинг натижасида термометрлар сезгир 
элементларининг сезиларли радиацион исиши ѐки радиацион совиши юзага 
келиши мумкин. 
Учинчидан, самолѐтлар, ракеталар ва бошқалар ѐрдамида амалга 
ошириладиган ўлчашларда тезлик сабабли термометрларнинг исиши юзага 
келади. 
Ниҳоят, булутлар, туманлар, ѐғинлар ичидаги ўлчашларда кўпинча 
термометрларнинг ҳўлланиши содир бўлади, сувнинг ўта совиши – муз билан 
қопланишнинг юзага келиши ўлчанаѐтган муҳит ва термометр ҳароратлари 
орасида қўшимча фарқнинг пайдо бўлишига олиб келади.