Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги о'рта махсус, касб-ҳунар таълими маркази

Бонитировка усуллари. Бонитировка балиқларни эрта баҳорда қиш- лаган ҳовузлардаги балиқни тутиш даврида ўтказилади. Наслли балиқ- ларни тортиш учун турли хил мосламалар қўлланилади. Кўп ҳолларда металл ёки ёғоч каркасларга беркитилган брезентли замбил — кажавалардан фойдаланилади. Наслли ва катта ёшдаги таъмирловчи балиқлар — 50 г, икки ва уч ёшли балиқлар 10 г аниқликда ўл- чанади. Балиқлар ўлчов тахталарида ўлчанади. Ўлчов тахта- ларининг ўлчамлари катта балиқларнинг ҳам ўлчанишини таъмин- лаши лозим (80 м узунлик, 25 см эни ва 20 см баландлиги).
Наслли балиқларнинг ёши серияли белгилар ёрдамида аниқла- нади, агар балиқлар галаси белгиланган бўлса, наслли балиқлар ёши тангаларидаги йиллик ҳалқалар сонига қараб аниқланади. Бунинг учун елка сузгичларининг пастидан 1—2 тангача олинади ва нашатир спиртининг кучсиз эритмасидан ювилиб, иккита ойна оралиғига қисилиб, лупа ёрдамида йиллик ҳалқалар кўрилади. Ҳалқалар сони балиқлар ёшига тўғри келади. Соғлиқ ҳолати визуал усулда аниқланади.
Балиқларни бонитировка қилишда унинг урғочи ва эркаклигини билиш учун баҳорги бонитировка вақтида зоғорабалиқ урғо- чисининг қорни яхши ко ъриниб туради. Дўнгпешана ва амур



34-расм. Эркак ва урғочи балиқларни жинсига кўра ажратиш.

балиқларининг барча етук эркакларида кўзга ташланадиган бел- гиси кўкрак сузгичларининг биринчи ёнидаги кетикларидир. Ур- ғочиларида эса бу ёй силлиқ бўлади. Урғочи балиқлар увул- дириқ қўйишга тайёр эканлигини қорнидан ҳам билиш мумкин. Шунингдек, сузгич қанотларининг жойланишига ҳамда орқа суз- гич қанотларининг дум тарафига қараб билиш мумкин.

Саралаб олинган насл берувчи балиқлар увулдириқ қўйишдан олдин боқиш учун ҳовузларга қуйилади. Одатда, бу яхши текисланган, майдони 0,5—2 га ўлчамли ва чуқурлиги 1,5—2 м бўлган, балиқларни овлаш ва транспорт яқин келиши учун қулай имкониятлар яратилган ҳовузлардир. Балиқлар бу ҳовузларда 200—300 экз/га зичликда увулдириқ қўйишга қадар боқилади. Инкубатсия кампанияси мобайнида ҳовузлардан балиқларнинг керакли сони овлаб олинади. Зоғорабалиқнинг урғочилари боқила- ётган бундай ҳовузларга «ёввойи» майда сазан балиқчалари ёки товар то ъдасидаги зоғорабалиқлар тушиб қолишига йўл қўймаслик керак, чунки улар ҳовузда режалаштирилмаган увул- дириқ ташланишига сабабчи бўлишлари мумкин.