40
PEDAGOGLARDA FASILITATORLIK KO‘NIKMALARINI
SHAKLLANTIRISH MAKTABGACHA VA BOSHLANG‘ICH TA’LIM
UZVIYLIGINI TA’MINLASH OMILI
Z. M. Ashurova
Bux DUning P.I., maktabgacha ta’lim
kafedrasi tayanch doktoranti
Davr o‘zgarishi bilan ta’lim-tarbiya tushunchasiga bo‘lgan qarashlar va e’tibor
ham zamonaviy tus olib boradi. Biroq, bunda biz
uchun eng ahamiyatlisi shuki, ta’lim
tizimidagi milliy ruhiyat, sharqona tarbiyaning uzviyligi o‘zaro bir-birini to‘ldirgan
holda yosh avloni zamonaviy yetuklikka erishishini ta’minlashga qaratilgan bo‘lishi
talab etiladi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyev ta’kidlaganlaridek,
“Yoshlarimizni mustaqil fikrlaydigan, yuksak intellektual va ma’naviy salohiyatga ega
bo‘lib, dunyo miqyosida o‘z tengdoshlariga hech qaysi sohada bo‘sh kelmaydigan
insonlar bo‘lib, kamol topishi, baxtli bo‘lishi” uzluksiz ta’lim tizimi jarayonining sifati
va samaradorligi bilan belgilanadi. Shunday ekan, bugungi kunda zamonaviy talablar
asosida ta’lim sifatini oshirish, kreativ usullarni qo‘llash orqali ta’lim berish, xalqaro
talablar asosida o‘quv jarayoniga ilg‘or texnologiyalarini
joriy etish kabi ishlarga
alohida e’tibor qaratilmoqda.
Bugungi kunda ilm-fan, texnika va ishlab chiqarish sohalarining tez sur’atlarda
jadallik bilan rivojlanishi barcha ta’lim muassasalarida ta’lim-tarbiya sifatini mazmun
jihatidan yangi bosqichga ko‘tarishni talab etmoqda. Bu o‘z o‘rnida pedagoglar
zimmasiga yanada yuksak mas’uliyat va vazifalarni yuklaydi. Negaki, rad qilib
bo‘lmaydigan bir haqiqat bor — qilingan barcha sa’y-harakatlar oxir-oqibat o‘qituvchi
mehnati orqali o‘z natijasini o‘quvchilarning yaxshi bilimi va
xush ahloqida namoyon
etadi. Demak, ta’lim-tarbiyaning sifati, samaradorligi birinchi navbatda
o‘qituvchining qobiliyati va mahoratiga, xalqona
tilda aytganda yaxshi
muallimga, o‘qituvchi va tarbiyachiga bog‘liq.
Bugun biz aynan, zamonaviy ta’limdan talab qilinayotgan o‘qituvchi-
pedagogning
fasilitatorlik qobiliyatiga
to‘xtalmoqchimiz.
Xo‘sh, fasilitator kim, u qanday ma’noni anglatadi? degan savolga javob izlaymiz.
41
“Fasilitator” - inglizcha so‘zdan olingan bo‘lib, “yordam beruvchi”,
“yengillashtiruvchi” degan ma’noni anglatadi. Ya’ni o‘quv-tarbiya jarayonida ta’lim
oluvchilarning kafolatlangan bilimlarga ega bo‘lishiga, o‘quv topshiriqlarni mustaqil
bajarishga va ularda hayotiy ko‘nikmalarni shakllantirishga ko‘maklashadi
Pedagog – fasilitator quyidagi qobiliyatlarni o‘zida mujassamlatirgan bo‘lishi
kerak:
O‘quvchiga doimo ko‘makchi bo‘lish qobiliyati
Jarayonni boshqara olish qobiliyati
Savol bera olish qobiliyati
kuzatuvchanlik qobiliyati
Maslahat berish qobiliyati
Eshitish va so‘zlash qobiliyati
O‘quv mashg‘ulotlari jarayonida fasilitator ba’zida ma’ruzachi, ba’zida trener,
ba’zida esa moderator vazifasini ham o‘rin almashtirib bajarib
boradi.
Zamonaviy ta’lim uzviyligi va uzluksizligini ta’minlashda pedagogning fasilitatorlik
qobiliyati quyidagicha dolzarblik kasb etadi:
• Jahon miqiyosida ta’lim sifati va samaradorligini oshirishda zamonaviy ta’lim
yondashuvlaridan foydalanishga bo‘lgan ehtiyojning kuchayib borayotganligi;
• ta’lim
oluvchilarning ehtiyojlari, qiziqishlari, layoqatlari hamda bilimlarni
o‘zlashtirish darajalarini hisobga olgan holda ta’lim
jarayonini pedagogik
texnologiyalar asosida tashkil etishga e’tiborning oshayotganligi;
• mamlakatimizda kadrlar tayyorlashning milliy tizimi har tomonlama
rivojlanayotgan hozirgi sharoitda ta’lim sifati va samaradorligini ta’minlash
maqsadida pedagogik texnologiyalarni yanada takomilashtirish zaruriyatiga ehtiyoj;
• maktabgacha va boshlang‘ich ta’limdagi o‘quv dasturlari va o‘quv-metodik
majmualarda o‘z aksini topgan, ta’lim oluvchilarni
hayotga tayyorlash va
kompetensiyaviy yondashuvga asoslangan DT va DTS ning prinsiplarining
bajarilishini ta’minlash;
• uzluksiz ta’lim tizimini yanada takomillashtirish, sifatli ta’lim
xizmatlari
imkoniyatlarini oshirish, mehnat bozorining zamonaviy ehtiyojlariga mos yuqori
42
malakali kadrlar tayyorlash siyosatini davom ettirish yo‘nalishida
shaxslararo
hamkorlik va muloqot muhitini tarkib toptirish vazifasining ustivorligi;
Ta’lim-tarbiya jarayonini samarali boshqarishda fasilitator:
o‘quv mashg‘ulotlarida o‘quvchilarning innovatsion faoliyatini tashkil etishi;
“innovatsion muhit”ni shakllantirishi;
ta’lim oluvchilar orasida ijodiy, samimiy, do‘stona munosabatni yaratishi;
o‘quvchilarning o‘zlarini erkin his qila olishlari va jamodagi ichki intilish
moddiy-ma’naviy qiziqish yuqori darajada bo‘lishini ta’minlashi;
kichik yoshdan boshlab bolalarni qobiliyatlari
asosida ijodiy fikr yuritishga,
maqsad sari intilishlariga yo‘naltirishi shart.
Ya’ni fasilitatorlik qobiliyatiga ega bo‘lgan pedagog ta’lim – tarbiya jarayonida
har bir bolaning qobiliyatidan kelib chiqib, ularga beriladigan vazifalarni to‘g‘ri
taqsimlay olishi bilim sifatining yuqori natijasini kafolatlaydi.
O‘quv-tarbiya jarayonini samarali boshqarishda fasilitatordan talab qilinadigan
mezonlar
Do'stlaringiz bilan baham: 
