|
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI
SIRTQI FAKULTET
“XALQARO VALYUTA-KREDIT MUNOSABATLARI”
FANIDAN
NAZORAT ISHI
Bajardi:III-kurs BI 57-2 guruh talabasi: Malikov Ma’ruf
TOSHKENT 2022
Mavzu: Valyuta siyosati va uning mohiyati
Reja:
Valyuta munosabatlarini bozor va davlat tomonidan tartibga solinishi. Valyuta siyosati va uning shakllari Valyuta cheklovlari. Valyutani erkin almashuviga o’tishning jahon tajribasi
Valyuta munosabatlarini bozor va davlat tomonidan tartibga solinishi. Valyuta siyosati va uning shakllari
Bozor iqtisodiyoti sharoitida xalqaro valyuta munosabatlarini bozor va davlat tomonidan muvofiqlashtirilishini jahon tajribasi ko’rsatadi. Valyuta bozorida valyutalarga talab va taklif hamda valyuta kurslarining bir-biriga nisbati shakllanadi. Bozor orqali muvofiqlashtirish qiymat hamda talab va taklif qonunlariga bo’ysungandir. Ushbu qonunlarning valyuta bozoridagi raqobatchilik sharoitidagi harakati valyuta almashuvlarining nisbiy ekvivalentligi, xalqaro moliyaviy oqimlarni tovarlar, xizmatlar, kapitallar, kreditlar harakati bilan bog’liq jahon xo’jaligi ehtiyojlariga mosligini ta'minlaydi. Bozordagi baho mexanizmi va valyuta kursi dinamikasining daraklari orqali iqtisodiy agentlar valyuta sotib oluvchilarning ehtiyojlari hamda taklif imkoniyatlari haqida ma'lumot oladilar. Demak, bozor valyuta operatsiyalari holati haqidagi ma'lumotlar manbasi sifatida maydonga chiqadi.
Biroq davlat azaldan valyuta munosabatlarining jahon xo’jalik aloqalaridagi muhim rolini hisobga olgan holda dastlab bilvosita, keyinchalik esa bevosita valyuta munosabatlariga aralashib kelgan. Oltin standartini yigirmanchi asrning 30-yillarida bekor qilinishi natijasida oltin nuqtalar mexanizmining valyuta kursini stihiyali muvofiqlashtiruvchisi sifatidagi harakati to’htadi. Kurs nisbatlarining katta va keskin o’zgarishi hamda valyuta inqirozlari og’ir ijtimoiy iqtisodiy oqibatlarni keltirib chiqargan holda milliy va jahon iqtisodiyotlariga salbiy ta'sir etdi.
Bozor iqtisodiyotini muvofiqlashtirish tizimida muhim o’rinni valyuta siyosati egallaydi. Valyuta siyosati - bu, mamlakatning joriy va strategik maqsadlariga muvofiq Xalqaro valyuta va boshqa iqtisodiy munosabatlari jarayonida amalga oshiriladigan chora-tadbirlar majmuidir. Ushbu siyosat iqtisodiy o’sish barqarorligini ta'minlash, ishsizlik va inflyatsiya o’sishini sekinlashtirish, to’lov balansi muvozanatini qo’llab-quvvatlash sharoitida iqtisodiy siyosatning eng muhim maqsadlariga erishishga qaratilgandir.
Valyuta siyosatining yo’nalishlari va shakllari mamlakatlarning valyuta- iqtisodiy holati, jahon xo’jaligining evolyutsiyasi, jahon arenasidagi kuchlar joylashishi bilan belgilanadi. Turli tarixiy bosqichlarda birinchi qatorga valyuta siyosatining aniq vazifalari chiqadi: valyuta inqirozini bartaraf etish va valyuta barqarorligini ta'minlash; valyuta cheklovlari, valyutani erkin ayirboshlanishiga o’tish, valyuta operatsiyalarini erkinlashtirish hamda shu kabilar. Valyuta siyosati mamlakatlar o’zaro aloqalari tamoyillarini aks ettiradi: nisbatan kuchsiz (birinchi navbatda rivojlanib borayotgan) hamkorlar kamsitilishini keltirib chiqaruvchi hamkorlik va kelishmovchiliklar, boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashuv.
Valyuta siyosatini amalga oshirishning vositalaridan biri - bu, valyutani muvofiqlashtirishdir. Valyutani muvofiqlashtirish - bu, davlat tomonidan Xalqaro hisob-kitoblar va valyuta operatsiyalarini o’tkazish tartibini chegaralashdir; u milliy, davlatlararo hamda hududiy darajalarda amalga oshiriladi. To’g’ridan-to’g’ri valyuta muvofiqlashtirilishi qonuniy aktlar va ijro hokimiyatining xatti-harakatlari bilan amalga oshiriladi. Bilvosita muvofiqlashtirish - bozor iqtisodiy agentlarining xatti-harakatlariga iqtisodiy, xususan valyuta-kredit, ta'sir uslublaridan foydalangan holda amalga oshiriladi. Xo’jalik aloqalarining globallashuvi davlatlararo valyuta muvofiqlashtirilishining rivojiga ko’maklashdi. U quyidagi maqsadlarni ko’zlaydi: jahon valyuta tizimi tarkibiy tamoyillarini cheklash, alohida mamlakatlar valyuta siyosatining muvofiqlashtirilishi, valyuta inqirozi asoratlarini bartaraf etishdagi hamkorlikdagi chora-tadbirlar, yetakchi davlatlar tomonidan o’z valyuta siyosatlarini boshqa mamlakatlarga nisbatan o’zaro kelishib olishi. hududiy valyuta muvofiqlashtirilishi iqtisodiy integratsion birlashmalar, masalan Yevropa Ittifoqi doirasida rivojlanib borayotgan davlatlarning hududiy guruhlarida amalga oshadi.
Valyuta muammolari bo’yicha hal qiluvchi qarorlar tayyorlanishi va qabul qilinishi hamda amalga oshirilishini valyuta siyosati belgilaydi. Valyuta munosabatlarini muvofiqlashtirish quyidagi bosqichlarni o’z ichiga oladi:
xususiy korxonalar, birinchi navbatda nihoyatda katta valyuta resurslariga ega va valyuta operatsiyalarida faol ishtirok etadigan milliy hamda Xalqaro banklar va korporatsiyalar;
milliy davlat (Moliya Vazirligi, Markaziy bank, valyuta nazorati organlari);
v) davlatlararo darajada.
Valyuta, kredit va moliya siyosatlarini muvofiqlashtirish shaklidagi davlatlararo muvofiqlashtirish quyidagi sabablar bilan asoslangan:
o’z ichiga valyuta, kredit, moliya munosabatlarini olgan holda milliy iqtisodiyotlarning o’zaro bog’liqligini kuchayishi;
bozor va davlat tomonidan muvofiqlashtirishning o’zaro nisbatini xo’jalik munosabatlarini erkinlashtirish sharoitlarida bozor foydasiga o’zgarishi;
v) jahonda kuchlar nisbatining o’zgarishi; AQShning yakka hukmronligi barham topdi hamda jahonda hamkorlik va raqiblikning uch markazi (AQSh, G’arbiy Yevropa, Yaponiya) hukmronligi bilan almashinildi. Shu bilan birgalikda yangi industrial davlatlar sifatidagi yosh raqobatchilar maydonga chiqdi;
g) valyuta kurslari, foiz stavkalarining tebranishi, davriy neft shoklari, birja, valyuta va bank inqirozlari hamda boshqa shu kabilar sababli barqarorsizligi bilan ajralib turadigan jahon valyuta, kredit, moliya bozorlarini yirik masshtablari.
Valyuta siyosati maqsad va shakllariga ko’ra tarkibiy hamda joriy siyosatlarga bo’linadi. Tarkibiy valyuta siyosati - bu, jahon valyuta tizimida tarkibiy o’zgarishlarni amalga oshirishga yo’naltirilgan uzoq muddatli chora- tadbirlar yig’indisidir. U barcha mamlakatlar manfaatida valyuta tamoyillarini takomillashtirish maqsadida valyuta islohotlari shaklida amalga oshiriladi va muayyan valyutalarga imtiyozlar berilishi uchun kurash bilan hamoqang olib boriladi. Tarkibiy valyuta siyosati joriy siyosatga ta'sir ko’rsatadi. Joriy valyuta siyosati - bu, valyuta kursi, valyuta operatsiyalari, valyuta bozori va oltin bozori faoliyatini kunlik, tezkor muvofiqlashtirishga qaratilgan qisqa muddatli chora- tadbirlar yig’indisidir.
Valyuta siyosatining shakllari. Valyuta siyosatining quyidagi shakllari qo’llaniladi: diskont, deviz siyosati va uning turlaridan biri bo’lmish valyuta intervensiyasi, valyuta zahiralarining diversifikatsiyasi, valyuta cheklanishlari, valyutalarni almashinish darajalarini muvofiqlashtirish, valyuta kursi rejimi, devalvatsiya, revalvatsiya.
Diskont (hisob yuritish) siyosati - bir tomondan kapitallarni xalqaro harakatiga valyuta kursi va to’lov balansini, ikkinchi tomondan ichki kreditlar, pul massasi, baholar, yalpi talab dinamikasini ta'sir etishi orqali muvofiqlashtirishga yo’naltirilgan Markaziy bank hisob yuritish stavkasining o’zgarishi. Masalan, passiv to’lov balansida kapitallarni nisbatan erkin harakatlana olishi sharoitida hisob yuritish stavkasining ko’tarilishi foiz stavkalari nisbatan past bo’lgan mamlakatlardan kapitallar oqib kelishini rag’batlantirishi va milliy kapitallarni mamlakatdan oqib ketishini oldini olishi mumkin. Bu esa o’z navbatida to’lov balansi holatining yahshilanishi va valyuta kursining ko’tarilishiga olib keladi. Rasmiy stavkani pasaytirgan holda Markaziy bank to’lov balansi aktiv sal'dosini va o’z milliy valyutasi kursini pasaytirish maqsadida milliy hamda xorijiy kapitallarni oqib ketishiga isxonadi.
Deviz siyosati. Bu, milliy valyuta kursiga davlat organlari tomonidan xorijiy valyutani (deviz) oldi-sottisi orqali ta'sir etish uslubidir. Milliy valyuta kursini ko’tarish maqsadida Markaziy bank xorijiy valyutani milliy valyutaga sotadi, pasaytirish uchun esa aksincha sotib oladi. Deviz siyosati asosan valyuta intervensiyasi shaklida amalga oshadi. Valyuta intervensiyasi rasmiy oltin- valyuta zahiralari yoki markaziy banklarning banklararo "svop" kelishuvlariga asosan milliy valyutadagi qisqa muddatli o’zaro kreditlari hisobiga amalga oshiriladi.
Valyuta intervensiyasi XIX asrdan boshlab qo’llanila boshlandi. Masalan, Rossiyaning Davlat banki, Avstro-Vengriya banki o’z milliy valyutalari kursini- qo’llab quvvatlash maqsadida intervensiyadan foydalangan. Oltin monometalizmi bekor qilinishidan so’ng valyuta intervensiyasi keng qo’llanila boshlandi. 1929-1933 yillar jahon iqtisodiy inqirozi sharoitida valyuta intervensiyasidan markaziy banklar valyuta dempingiga ko’maklashish uchun o’z valyutalari kursini pasaytirish maqsadida foydalangan.
1970-yillarning o’rtalaridan boshlab, ayrim paytlarda, bir qator mamlakatlar markaziy banklari tomonidan kollektiv valyuta intervensiyasi qo’llanila boshlandi. 1974 yilning may oyida AQSh, Germaniya, Shveysariya davlatlarining kollektiv intervensiyasi to’g’risida Bazel' kelishuviga qo’l qo’yildi. Ushbu kelishuvga 1975 yilning fevral oyida Fransiya ham qo’shildi. 1975 yilda Rambuyedagi kelishuvda olti mamlakat boshli?lari hamkorlikdagi valyuta siyosati va o’zaro qo’llab-quvvatlashning zarurligini tasdiqladilar. 1975 yilning dekabr oyidan "o’nlik guruhi" mamlakatlari hamkorlikda "svop" kelishuvi shartlari asosida valyuta intervensiyasini amalga oshirdilar. 1985 yildan boshlab sanoat jihatidan rivojlangan besh yetakchi davlat yetakchi valyutalar kurslarini muvofiqlashtirish maqsadida hamkorlikdagi valyuta intervensiyalarini muntazam ravishda amalga oshirmoqdalar.
Valyuta zahiralarining diversifikatsiyasi - davlatlar, banklar, TMKlarning Xalqaro hisob-kitoblar, valyuta intervensiyasini amalga oshirish va valyuta yo’qotishlaridan o’zini himoyalashni ta'minlash maqsadida valyuta zahiralari tarkibiga turli valyutalarni kiritish orqali tarkibiy tuzilishini muvofiqlashtirishga yo’naltirilgan siyosatidir. Ushbu siyosat odatda barqarorsiz valyutalarni sotish va nisbatan barqaror hamda xalqaro hisob-kitoblar uchun zarur bo’lgan valyutalarni sotib olish orqali amalga oshiriladi. AQSh dollarining barqarorsizligi uning kapitalistik dunyo rasmiy zahiralaridagi ulushini tebranishiga sabab bo’ldi (1973 yilda-84,5 foiz, 1982 yilda-71,4 foiz, 1990 yilda-60 foizga yaqin).
Valyuta paritetlari va valyuta kurslari rejimi milliy hamda davlatlararo muvofiqlashtirish ob’yekti bo’lib hisoblanadi. Bretton Vuds kelishuvi shartlariga muvofiq mamlakatlar o’z milliy valyutalari kurslarini bozor bahosi asosida AQSh dollariga nisbatan XVFda qayd etdilar va oltinning rasmiy bahosi (1 troya unsiyasi - 35 AQSh dollari) asosida ularning zaminidagi oltin miqdorlarini belgiladilar. Fond a'zolari bo’lmish mamlakatlar o’z valyutalari bozor kurslarini paritetidan +,-1 foizdan oqib ketishiga yo’l qo’ymaslik majburiyatini o’z zimmalariga oldilar. Qat’iy belgilangan kurslar rejimi sharoitida "kurs o?ishlari", ya'ni rasmiy va bozor kurslari orasidagi farqlar davriy ravishda vujudga kelib turdi. Bu esa valyuta kelishmovchiliklarining kuchayishiga olib keldi.
Jahonda 10 turga yaqin valyuta kursining rejimlari mavjud, chunki XVFning o’zgartirilgan Ustavi (1978 y.) a'zo mamlakatlarga kurslar rejimining tanlovida erkinlik huquqini berdi. 1990 yillarning oxirida 51 valyuta (AQSh, Buyuk Britaniya, Shveysariya, Yaponiya, Kanada va boshqalar) mustaqil suzish xususiyatiga ega bo’lgan, 49 mamlakatda (Braziliya, Vengriya, Hitoy, Rossiya va MD?ning bir qator mamlakatlari) kurslarning muvofiqlashtiriluvchi suzishi amalda qo’llanilgan, 20 valyuta AQSh dollariga, 14 valyuta fransuz frankiga, 4tasi SDRga, 12 valyuta EKYUga (Yevroga o’tgunga qadar), 18 tasi turli valyuta savatlariga bo?lab qo’yilgan.
Ikki qatlamli valyuta bozori qat’iy belgilangan va erkin suzuvchi kurslar rejimlari orasidan joy olgan valyuta siyosatining shaklidir. U 1970-yillarning boshida Bel'giya, Italiya, Fransiya davlatlarida kiritilgan. Uning mohiyati valyuta bozorini ikki qismga bo’linishidadir, ya'ni tijorat operatsiyalari va xizmatlar bo’yicha rasmiy kurs, moliyaviy (kapitallar, kreditlar va boshqa shu kabilar harakati) operatsiyalar yuzasidan esa bozor kursi ishlatiladi. Tijorat shartnomalari bo’yicha nisbatan pasaytirilgan kurs tovarlar eksportini rag’batlantirish va to’lov balansi mutanosibligini ta'minlash maqsadida ishlatiladi. Tijorat va moliya kurslari farqlari sezilarli bo’lgan paytlarda Markaziy bank ularni birxillashtirish maqsadida valyuta intervensiyasini amalga oshirgan. Ikki qatlamli valyuta bozori valyuta zahiralarini birmuncha tejash imkonini bergan, chunki valyuta intervensiyasiga bo’lgan talab pasaygan. erkin suzuvchi kurslar rejimiga o’tish munosabati bilan ikki qatlamli valyuta bozori Italiyada 1973 yilda va Fransiyada 1974 yilda, keyinchalik esa Bel'giyada bekor qilindi. Biroq ayrim rivojlanib borayotgan mamlakatlarda u hali ham saqlanib qolgan.
Devalvatsiya va revalvatsiya valyuta siyosatining an'anaviy uslublaridir. Devalvatsiya - bu, xorijiy valyutalar yoki Xalqaro valyuta birliklariga, oltinga nisbatan milliy valyuta kursining pasayishi. Uning ob’yektiv asosi bo’lib rasmiy valyuta kursining bozor kursiga nisbatan yuqoriroq qo’yilishi hisoblanadi. Revalvatsiya - bu, xorijiy valyutalar yoki Xalqaro valyuta birliklariga, oltinga nisbatan milliy valyuta kursining ko’tarilishidir.
Devalvatsiya va revalvatsiya tushunchalarining evolyutsiyasi iqtisodiyotdagi, shu jumladan pul-kredit hamda valyuta tizimlaridagi o’zgarishlarni aks ettiradi. Oltin standarti sharoitida devalvatsiya deganda davlat tomonidan pul birligi oltin sig’imining rasmiy asosda pasaytirilishi, revalvatsiya deganda esa aksincha ko’tarilishi tushunilardi hamda u nafaqat valyuta, balki pulni barqarorlashtirish uslubi bo’lib ham xizmat qilardi. 1929-1933 yillardagi jahon iqtisodiy inqirozi natijasidagi oltin standartining inqirozga uchrashi, 1976- 1978 yillarda oltin paritetlari bekor qilingunga qadar, devalvatsiya va revalvatsiya jarayonlari milliy valyutalarning oltin sig’imi hamda xorijiy valyutalarga nisbatan kursining o’zgarishiga olib kelar edi. Erkin suzuvchi kurslar sharoitida esa ushbu jarayonlar bozorda stihiyali asosda kunda amalga oshadi va xorijiy valyutalarga nisbatan kursning ushbu o’zgarishi davriy ravishda qonuniy asosda rasman qayd etiladi. Masalan, 1979 yildan 1993 yilgacha Yevropa Valyuta Ittifoqida rasmiy asosdagi revalvatsiya va devalvatsiya 16 marta o’tkazilgan. "Devalvatsiya" atamasi zamonaviy tushunishda valyuta kursining nisbatan uzoq muddatdagi va sezilarli pasayishini anglatadi. Devalvatsiyadan mamlakat xalqaro operatsiyalariga ta'sir etish uslubi sifatidagi misolni ko’rib chiqamiz. 1967 yilning 18 noyabrida Buyuk Britaniya funt sterlingining AQSh dollariga nisbatan kursi 2,8-dan 2,4 dollargacha pasaydi. Valyutaning deval'ciya foizini aniqlash uchun ushbu valyutani 1 songa tenglashtirib, kurslar farqini dastlabki kursga bo’lib, so’ng 100ga ko’paytirish kerak.
Agarda eski kursni Ks deb, devalvatsiyadan keyingi yangi kursni Kn deb belgilasak, unda devalvatsiya foizining hisob-kitob formulasi (D) quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi:
Ks - Kn
D = * 100.
Ks
Ushbu misolda funt sterlinglar devalvatsiya miqdori quyidagini tashkil etadi.
2,8 - 2,4
D = * 100 = 14,3%.
2,8
Kn - Ks
R = * 100.
Ks
1 AQSh dollarining funt sterlinglardagi kursini aniqlaymiz:
1 funt sterling = 2,8 dollar h = 1 dollar
1
h = = 0,35.
2,8
Demak, funt sterlinglarni devalvatsiyasigacha 1 AQSh dollari 0,35 funt sterlingga teng edi, devalvatsiyadan so’ng esa 0,41 funt sterlingni (1/2,8) tashkil etdi. AQSh dollarining majburiy revalvatsiyasi quyidagiga teng.
0,41 - 0,35
R = h 100 = 16,7%.
0,35
Ingliz eksportyorlari o’z valyutalari devalvatsiyasidan deyarli yutdi, chunki xorijiy valyutadagi (AQSh dollari) tushumlarini funt sterlinglarga almashtirgan paytda ular 16,7% miqdorida devalvatsiya mukofotini oldilar (har bir dollar uchun 0,35 f.st. o’rniga 0,41 f.st.). Ingliz importyorlari esa aksincha yutqazadilar, chunki ularga endi to’lov valyutasini sotib olish 14,3%ga qimmatga tushmoqda (1 funt sterling uchun 2,4 AQSh dollari, avvalgi 2,8 AQSh dollari o’rniga). Angliyalik qarzdorlar ham arzonlashgan funtlar bilan xalqaro qarzdorlik bo’yicha hisob-kitob qilgan holda yutadilar. Ammo ushbu qarzdorlik AQSh dollarlarida ifodalangan bo’lsa yutqazadilar.
Kurslar farqi nuqtai nazaridan funt sterling devalvatsiyasi oqibatida AQSh dollarining haqiqiy revalvatsiyasidan AQShning yutuq va yo’qotishlari shartli hisob-kitoblarini ko’rib chiqamiz.
Tashqi savdo. AQSh-ning Buyuk Britaniyaga eksporti bo’yicha bajarilmagan shartnomalar summasi 20 mln. funt sterlingni tashkil etadi deb faraz qilamiz. Amerika eksportyorlarining zararlari (himoya shartlashuvi yo’qligi paytda) 8 mln. dollarga etadi, chunki ular tushum sifatida olingan funt sterlinglarni AQSh dollarlariga 1 funt uchun 2,8 dollar kursi o’rniga 2,4 dollar kursi bo’yicha almashtiradilar, ya'ni:
20 mln. f. st. * (2,8 - 2,4) = 8 mln. dollar.
Buyuk Britaniyadan import bo’yicha bajarilmagan shartnomalar summasi
15 mln. f. st. Amerikalik eksportyorlar qo’shimcha 6 mln. dollar oladilar, chunki devalvatsiya qilingan valyutani nisbatan qimmatlashgan o’z valyutalariga sotib olganda ular yutadilar.
15 mln. f. st. * (2,8 - 2,4) = 6 mln. dollar.
Xalqaro kredit. Amerikalik qarzdorlarga qarzlari bo’yicha hisob- kitoblarni funt sterlinglarda qilish qulay, chunki qarzni so’ndirish uchun ular nisbatan kam miqdorda dollar sarflaydilar. Agar 5 mln. f. st. hajmida qarz so’ndirilsa 2 mln. AQSh dollari tejaladi (5 mln. f. st. 0,4 dollar miqdoridagi kurslar farqiga ko’paytiriladi). Ammo Amerikalik kreditorlar zarar ko’radilar, chunki ular nominal jihatdan avvalgi hajmda, lekin devalvatsiya qilingan valyutada real jihatdan kamroq miqdordagi summani oladilar. Ya'ni, AQShlik kreditorning 10 mln. f. st. talabi mavjud bo’lgan paytda yo’qotishlar hajmi 4 mln. AQSh dollarini tashkil etadi. Shu bilan birgalikda devalvatsiya qilingan naqd valyuta va sterlingli hisobvaraq egalari ham zarar ko’radilar. Bunda agressiv va mudofaali devalvatsiya hamda revalvatsiyalar farqlanadi.
Devalvatsiya va revalvatsiya natijalari aniq shart-sharoitlarga bog’liq bo’ladi hamda ta'siri, agar boshqa omillarning aks ta'siri bo’lmasa, ma'lum bir vaqtdan (lag) so’ng o’zini namoyon etadi. Xususan, AQSh dollarining 1971 yildagi devalvatsiyasi faqat 1973 yildagina AQSh to’lov balansining aktivlashishiga ko’maklashdi. Dollar kursini ko’tarishga qaratilgan AQShning valyuta siyosati (1980-1984 yillarda haqiqatda 80%ga) ularga, inflyatsiya sur'atini pasaytirgan holda, xorijiy kapitallar va arzon tovarlarning oqib kelishi sifatida foyda keltirdi.
Devalvatsiya baholarning o’sishiga va mehnatkashlar hayot darajasini pasayishiga, revalvatsiya esa arzon xorijiy tovarlar raqobatini ko’tara olmayotgan tarmoqlardagi ishsizlikning ko’payishiga ko’maklashadi. Devalvatsiya mamlakatlar o’rtasida raqobatchilik kurashini kuchaytirib yuboradi. G’arbiy Yevropa davlatlarining dollarning ikki devalvatsiyasidan yo’qotishlari taxminan 10 mlrd. AQSh dollarini tashkil etdi. Rivojlanib borayotgan davlatlar esa yetakchi valyutalar devalvatsiyalaridan zarar ko’radilar.
Valyuta siyosatida ikki qarama-qarshi bo’lgan tendensiya o’zaro chambarchas bog’lanib ketadi: harakatlarning muvofiqlashtirilishi, valyuta muammolarini hal etishning o’zaro yo’llarini topish, har bir alohida mamlakatni boshqalar evaziga imtiyozga ega bo’lishga intilish oqibatidagi kelishmovchiliklar. Buning munosabati bilan vaqti-vaqti bilan mamlakatlarning valyuta siyosatining turli shakllari yordamida iste'mol bozorlari, kapital qo’yilmalar jarayonlari, hom ashyo manbalari uchun valyuta janglari qo’zib turadi. Ushbu janglarda devalvatsiya va revalvatsiya, valyuta kurslari rejimining ko’p xilligi, valyuta intervensiyasi, valyuta cheklovlari ishlatiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
