Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат

ПИЕЛОНЕФРИТ 
 
Пиелонефрит-буйрак ва буйрак жоми тўқимасининг 
яллиғланиши. Касаллик ўткир, сурункали ва буйрак циррози 
кўринишида кечади. Пиелонефрит бир ёки икки томонлама бўлиши 
мумкин. Ўткир пиелонефрит кўпинча ёшларда учрайди. 
Келиб чиқиш сабаблари. Қўзғатувчилари жомчадаги ўткир 
инфекциялар ҳисобланади, қўзғатувчилар лимфа ва қон орқали 
тушиши мумкин. Кўпинча касалликдан олдин совуққотиш,

---

96 
асбоблар ёрдамида урологик текширишлар ўтказилганлиги 
аниқланади. 
Белгилари. Касаллик эт увишиши, юқори ҳарорат, бош 
оғриши, юракни тез-тез уриши, ҳансираш билан ўткир бошланиши 
мумкин. Рефлектор равишда кўнгил айниши, қусиш, қорин дам 
бўлиши мумкин. Сийдик ажралиши тезлашади ва оғриқли бўлади. 
Белда кўпинча қовуқ устида симиллаган оғриқ бўлади. 
Текширилганда тил қуруқ, караш билан қопланган. 
Ўткир пиелонефритда шиш ва артериал босимнинг 
кўтарилиши кузатилмайди. Касаллик баъзан аста-секин бошланади 
ва ривожланади. Белда оғриқ, ҳарорат субфибрилгача кўтарилади. 
Фақат сийдикка кўп миқдорда лейкоцитлар бўлиши мумкин. Бу 
кўпинча борлаларда ва хомиладор аёлларда учрайди. Ўткир 
пиелонефритнинг кечиши 1-2 ҳафтагача чўзилади, баъзан у 
сурункали турга ўтади. 
Биринчи тиббий ёрдам. Ўринда ётиш режим. Диета №7. 
Кўпроқ суюқлик ичиш тайинланади: бир неча стакандан минерал 
ёки оддий сув, компот, сут, мева шарбатлари ичилади. 
Антибиотиклар ва сульфаниламид препаратлари қўлланилади. 
Олдини олиш. Бу аввало сийдик чиқарув канали, қовуқдаги 
яллиғланиш касалликларини ўз вақтида даволаш олдини олишдир. 
Гигиеник қоидаларга риоя қилиш муҳим рол ўйнайди. 
БУЙРАК ТОШ КАСАЛЛИГИ 
 
Келиб чиқиш сабаблари. Буйрак қонкрементлари одам 
организмида авитаминоз, хусусан авитаминоз А да модда 
алмашинуви (туз минерал) процесларининг бузилиши натижасида, 
буйрак жомидаги димланиш ҳодисаларида сийдик туриб қолганда, 
қонкрементлар ҳосил бўлиши учун асос ҳисобланган сийдик 
кислота тузлари (уратлар) кристалларидан ҳосил бўлиши мумкин.
Буйрак конкрементларининг таркиби турлича бўлиши 
мумкин. Уларнинг ранги ва зичлиги шунга боғлиқ. Оксалат 
конкрементлар тўқ-қўнғир, қаттиқ, юзаси ғадир-будур бўлади. 
Фосфор конкрементлар оч кул ранг, урат конкрементлар сариқ, 
қизил, силлиқ, оксалат конкрементларга қараганда қаттиқлиги кам. 
Буйрак конкрементлари якка-якка ва кўп сонли бўлиши мумкин, 
қум заррасидан йирик тухум катталигигача бўлади. 

---

97 
Белгилари. Конкрементлар борлиги узоқ йилларгача 
сезилмаслиги мумкин. Касалликнинг бош симптоми буйрак 
санчиғи хуружи ҳисобланади: белнинг ўнг ва чап томонидаги кучли 
оғриқ чов соҳасига ўтади, бунда бемор қусиши ва ҳатто ҳушини 
йўқотиши мумкин. Сийдикда қон, яъни эритроцитлар пайдо 
бўлиши мумкин. Буйрак санчиғи конкремент ўтадиган сийдик 
йўлининг таъсирланиши билан боғлиқ. Буйрак санчиғи пайдо 
бўлишига қаттиқ жисмоний зўриқиш, силкитадиган йўлларда 
юриш, шикастланиш бевосита туртки бўлиши мумкин. Агар 
конкремент қовуққа ўтган бўлса, буйрак санчиғи тез (2-3 соат ўгач) 
тўхташи мумкин. Агар конкремент буйрак жомида бўлса ва 
атрофидаги тўқималарни муттасил таъсирлантириб турса, бу ҳолда 
бемор белида унчалик ўткир бўлмасада, доимий оғриқ бўлади, тана 
ҳарорати кўтарилади, баъзан сийдикда қондан ташқари йиринг ҳам 
бўлади. Сийдик ажралишининг бузилиш белгилари бўлиши 
мумкин, баъзан қорин дам бўлади.