Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат

Биринчи тиббий ёрдам. Организмга тушган зарарли омилни 
тезроқ бартараф қилиш учун, ошқозон илиқ сув билан ювилади. 
Бемор қоринда ётиш режимига риоя қилиши керак. Дастлабки 1-2 
кун овқат емай турилади. Кейинроқ парҳезга қаттиқ амал қилинади. 
Оғриқни қолдириш учун қатор дори-дармонлар, хусусан беладонна 
препаратлари тайинланади. Оғир ҳолларда тери остига лидаза, 
изотоник натрий хлорид эритмасини юбориш керак. 
 ОШҚОЗОН ВА 12 БАРМОҚЛИ ИЧАКНИНГ ЯРА 
КАСАЛЛИГИ 
 
Ошқозон ва 12 бармоқли ичак яраси касаллиги сурункали 
қайталанувчи касалликдир. 
Келиб чиқиш сабаблари. Яранинг пайдо бўлишида ошқозон 
ва 12 бармоқли ичак ҳаракатининг бузилиши, ошқозон ширасининг 

---

87 
кислоталиги ва пептик фаолияти ортиб кетиши, шиллиқ ишлаб 
чиқаришнинг камайиши, ошқозон шиллиқ қаватида қон 
айланишининг пасайиши муҳим рол ўйнайди. Бу ўзгаришларга 
асосий сабаб руҳий хаяжонланиш, ақлий ва жисмоний чарчаш, 
доимий ҳавотирда бўлиш ва бошқалар ҳисобланади. Касаллик насл 
суриши мумкин.
Яра касаллиги омилларига нотўғри овқатланиш (қуруқ овқат 
ейиш, тартибсиз овқатланиш, яхши чайнамаслик, дағал, ҳаддан 
ташқари аччиқ, иссиқ ва совуқ овқатлар исътемол қилиш, тиш 
йўқлиги ва бошқалар) сабаб бўлади. Чекиш, спиртли ичимликлар 
ичиш, оқсил, витамин етишмовчилиги сабаб бўлади. Яра 
касаллигининг ривожланишида микроблар муҳим аҳамиятга эга. 
Белгилари. Яра касаллигининг муҳим белгиларидан оғриқ, 
қусиш, қон оқиши ҳисобланади. Оғриқ овқат исътемол қилгандан 
сўнг пайдо бўлади, пайдо бўлиш вақтига қараб улар, эрта (1-1,5 
соатдан сўнг) ва кечки (2-4 соатдан кейин) оғриқларга ажратилади. 
Оғриқ юқорига ва чапга (яра юқорида жойлашганда), орқада ўнг 
кўкрак ва ўнг қовурға остига (пилородуоденал ярада) тарқалади.
Оғриқ давомийлиги, касалликнинг оғирлиги, асоратига қараб 
ҳар хил бўлади. Овқат егандан сўнг иссиқ қўллаш ёки қусишдан 
сўнг (баъзан сунъий чақирилганда) оғриқ камаяди. Қусиш кўпинча 
оғриқ авжига чиққан вақтда пайдо бўлади. Шуни таъкидлаб ўтиш 
керакки, қусиш кўп ҳолларда касал аҳволини тез енгиллаштиради. 
Шунинг учун улар қусишни баъзан сунъий равишда чақирадилар. 
Қон оқиши очиқдан-очиқ ёки яширин бўлиши мумкин. Очиқдан-
очиқ қон оқиши 25 % ҳолатларда кузатилади. Кўп қон кетганда қон 
тўқ қизил рангда бўлади ёки қон секин оққанда қон хлорид кислота 
таъсирида ўзгаришга улгуради ва кофе қуйқаси кўринишида 
бўлади. Қон кетгандан бироз кейин қорамойсимон ич келиши ҳам 
мумкин бу ҳолатлар қон йўқотиш белгилари бўлиши мумкин. 
Яширин қон кетиш 80% ҳолларда кузатилади. Уни беморнинг 
аҳволига ва махсус кимёвий реакциялар орқали аниқланади. 
Беморда жиғилдон қайнаши, кўнгил айниши. сўлак оқиши, 
кекириш кузатилади. Иштаҳа сақланиб қолади, кўпинча баланд 
бўлади, аммо бемор оғриқ ва қусишдан қўрқиб овқат емайди, тез 
чарчаши, уйқу бузилиши, жаҳлдорлик белгилари кўринади. 
Касалликнинг кечишида мавсумийлик кузатилади. Касаллик 
зўрайган вақтида бемор озиб кетади. 

---

88