Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги наманган муҳандислик-педагогика институти

Ҳаво муҳитини текшириш
Ҳаво муҳитини ифлослантирувчи чангларни текширишнинг асосий усулларидан бири маълум ҳажмдаги хона ҳавоси таркибидаги чангларнинг оғирлигини ўлчаш билан характерланади. Бунинг учун махсус фильтр материал ўрнатилган ҳаво ўлчагич қурилмадан фойдаланилади. Бунда тоза фильтр материал массаси m₀, ҳаво ўлчагич қурилма V м³ ҳавони сўриб олгач, фильтрга ўтирган чанг билан тоза фильтр биргаликдаги массаси m₁ га тенг бўлса, ҳаво муҳитидаги чанг миқдори қуйидагича топилади:
.
Чангларни текширишда чанглар заррачаларининг шакллари ва ўлчамларини билиш ҳам муҳим ҳисобланади. Чунки, ўлчами 5 мк дан кичик бўлган чанглар ҳаттоки ўпка альвеолаларига кириб бориши, агар чанг қиррали, ўткир учли заррача бўлса, альвеола яллиғланишига олиб бориши мумкин. Шунинг учун чанг ўлчамлари ва шакли микроскопик таҳлилдан ўтказилади.
Ҳавони зарарли моддалардан тозалаш
Ҳавони зарарли моддалардан тозалаш ташқаридаги ҳавони ичкарига (хонага) киритиш, ҳамда ичкаридаги ҳавони ташқарига чиқариш орқали амалга оширилиши мумкин. Булар ишчиларни зарарли моддалардан ҳимоя қилиш ҳисобланади. Хонадаги чанг ҳавони ташқарига чиқаришда атроф-муҳитни муҳофаза қилиш мақсадида имкони борича чанглар фильтрланади ва тоза ҳаво ташқарига чиқарилади.
Ҳавони қаттиқ ва суюқ қўшимча, зарарли моддалардан тозалашда чанг ва туман тутгичлардан фойдаланилади. Бунда қурилманинг муҳим кўрсаткичи ҳавони тозалаш эффективлиги ҳисобланиб, бу
формуладан аниқланади. Бу ерда q₁ ва q₂ зарарли моддаларнинг тозалашдан олдин ва тозалангандан кейинги миқдори, мг|м³.
Агар бир чанг тутгич зарурий тозалаш эффективликка эга бўлса, бир босқичли тозалаш дейилади. Акс ҳолда кўп босқичли тозалаш дейилади. Кўп босқичли тозалашнинг суммар(умумий) эффективлиги қуйидаги формула билан аниқланади:
_ум* 1 - (1- ₁) (1- ₂)...(1- _n). Бу ерда ₁, ₂, ..., _п - 1-, 2-, 3-, ..., _n - 1-, 2-, ... n - чанг тутгич аппаратларнинг ҳавони тозалаш эффективликлари.