Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номли ўзбекистон

Фуқаролик ҳуқуқига оид шартнома. 
Икки ёки ундан ортиқ шахс (фуқаролар ёки юридик 
шахслар)нинг фуқаролик ҳуқуқ ва мажбуриятларини белгилаш, ўзгартириш ёки бекор 
қилиш, 
яъни 
мол-мулкни қайтариб бериш, ишларни бажариш ва хизматлар кўрсатиш бўйича келишув шартнома 
деб ҳисобланади. 
«Шартнома» тушунчаси билан бирга, «битим» тушунчаси ҳам қўлланилади. Фуқаро ва юридик 
шахсларнинг фуқаролик ҳуқуқ ва мажбуриятларини белгилаш, ўзгартириш ёки тугатишга қаратилган 
хатти-ҳаракатлари битим дейилади. Битимлар икки тарафлама ёки кўп тарафлама (шартнома), 
шунингдек, бир тарафлама бўлиши мумкин (масалан, васият). Шундай қилиб, «битим» «шартнома»га 
қараганда кенгроқ тушунча бўлиб, шартнома битимнинг бир туридир. 
Шартнома тарафлар ўртасида тўлиқ ва аниқ муносабатларни тайинлаш, ҳар бир тарафнинг 
манфаатларини ҳисобга олишга имкон берувчи муҳим юридик воситадир. Шартнома фуқаролар 
иштирокидаги муносабатларда, айниқса, уларнинг тадбиркорлик фаолияти соҳасида кенг қўлланади. 
Шартнома тузишга мажбурлашга йўл қўйилмайди. Шартнома тузиш қонунда ёки ихтиёрий 
қабул қилинган мажбуриятда кўрсатилган ҳолатлар бундан мустасно. 
Томонлар тузган шартноманинг таркибида қонун ҳамда бошқа ҳуқуқий ҳужжатлар билан назарда 
тутилган турли шартномаларнинг унсурлари бўлиши мумкин (аралаш шартнома). 
Шартномалар оғзаки ёки ёзма шаклда тузилиб, қуйидаги турларга бўлинади: консенсуал ва реал, 
ҳақ бараварига ва текинга, асосий ва дастлабки. 
Шартнома, унинг барча муҳим шартлари бўйича тарафлар ўртасида ўзаро келишувга эришилган 
пайтдагина тўлиқ тузилган деб тан олинади. Шартнома предмети ҳақидаги шартлар қонун ёки бошқа 
ҳуқуқий ҳужжатларда ёки бу турдаги шартномалар учун зарурий деб белгиланган ҳоллардагина муҳим 
деб тан олинади. Шартнома тарафлари даъвоси билан келишувга келинган шартлар шулар 
жумласидандир. Масалан, олди-сотди шартномаси учун муҳим шартлардан бири — нарх, ижара 
шартномаси учун эса — муддат ҳисобланади. 
Фуқаролик ҳуқуқига оид шартноманинг асосий қоидалари қуйидагилар ҳисобланади. 
Умумий 
қоидалар билан бирга, фуқаролик қонунлари алоҳида турдаги шартномалapra тааллуқли нормаларни ўз 
ичига олади. Бунда олди-сотди, ижара, юк ташиш, пудрат каби шартномаларни алоҳида айтиб ўтиш 
зарур.