Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги жисмоний маданият

I.Касбий жисмоний ривожланганлик. Физиология нуқтаи назаридан ўз касбидан келиб чиқиб, индивид организми ўзининг касбий жисмоний ривожлан­ганлигига маълум даражадаги талабларни қўяди. Касби, ҳунари тақазо этадиган мускул ҳаракати, организмнинг ўсиши, ривожланиши ва шаклла­нишига албатта ўз таъсирини ўтказади.

Жисмоний меҳнат билан шуғулланувчиларнинг мускуллари айтарли даражада машқланган. Юраги, ўпкаси ва жисмининг бошқа аъзолари юзага келган қийинчилик ва нохушликларни анча осон енга олади. Лекин бир хил, кўнгилга тегиш даражасидаги, ортиқча мускул энергияси ёки эмоционал зўриқишни юзага келтирадиган мускул иши касби эгаларининг жисмини тайёргар­лиги эмас, унинг ривожланганлигига – бўйи-басти, қадди-қомати, хушбичимлиги, касбига оид ҳаракатларида иштирок этадиган мушаклари, пайлари, скелети таркибидаги суяклари гуруҳи таркибига ҳам таъсир этади.
Чевар, косиб, тўқувчи, ўқитувчи, инженер, врач, спортчи-штанга кўта­рув­чи, гимнаст, енгил атлетиканинг марафончиси, волейболчи, баскет­болчи, фут­бол­­чиларни кўз олдимизга келтирсак, уларнинг жисмо­ний ривожлан­ганлигига кўра ўзига хосликка - бўйи баланд ёки паст, ўртача, йўғон, ингичка ҳ.к.лигининг гувоҳи бўламиз.
Бундай хусусийлик касб эгасининг жисмоний ривожлан­ганлигига алоҳида талаблар қўяди. Уларни бил­мас­лик индивид организмининг мавжуд касбий ҳаракатлари ёки меҳнат малакаси таркибидаги ҳаракат заҳираларини очмайди. Очилмаган касбий – жисмоний ривожланганлик заҳиралари мамлакат иқтисодиётида мод­дий неъмат яратишда катта зиён келтириши мумкинлиги ҳозирги кунда ҳаммага маълум.
Айниқса, иш жойининг жисмоний ривожланганлик стандарт­ларига мослаштирилмаганлиги, жиҳозлар, уларнинг ёритилиши ва бошқаларнинг меҳнатни (ўқишни) ташкил-лашувига жавоб бермас­лиги оқибатида келиб чиқадиган иқтисодий зарар миқдори жамият иқтисодиётига ҳам салбий таъсир кўрсатади.

II. Табиий жисмоний ривожланганлик индивидни кичик ёшидан то қариликкача бўлган давридаги жисмининг ривожланганлигининг даражаси тушунилади. Шу кунгача инсоннинг паспорт ёши бўйича норма деб белгиланган стандартлари иш­лан­маган, ишлашга уринишнинг фойдаси ҳам йўқ.