Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги денов тадбиркорлик ва педагогика институти

Халқаро меҳнат тақсимоти алоҳида мамлакатларнинг товар ва хизматларнинг 
маълум турларини ишлаб чиқариш бўйича ихтисослашувини ифодалайди. 
Алоҳида 
мамлакатларнинг бундай ихтисослашуви маҳсулотлари устун даражада экспортга 
йўналтирилган халқаро ихтисослашган тармоқларнинг шаклланишига олиб келади. 
Дастлабки вақтларда халқаро меҳнат тақсимотининг ривожланиши асосан табиий 
шароитлардаги тафовутларга асосланган эди. Бинобарин, фақат саноат тўнтаришидан кейин, 
яъни ишлаб чиқарувчи кучлар байналминал хусусият касб этиб, миллий хўжаликлар 
доирасидан ташқарига ўсиб чиқа бошлагач, уларнинг негизида барқарор меҳнат тақсимотива 
жаҳон бозори таркиб топади. Ҳозирги вақтда халқаро меҳнат тақсимоти турли ижтимоий 
тизимларни ўз ичига олувчи умумжаҳон хўжалиги доирасидаривожланмоқда. 
Товарлар 
мамлакатлар 
ўртасида 
жаҳон 
нархлари 
асосида айирбошланади. Улар 
байналминал 
қийматга 
асосланади. Бунинг маъноси 
шуки, 
ижтимоий 
зарурий 
байналминал меҳнат сарфлари 
жаҳон 
бозорида 
эътироф 
қилинади. Умуманолганда, 
жаҳон нархларининг ташкил топиши одатда соф ҳолда амалга ошмайди. Байналминал 
қийматнинг ҳосил бўлишига тўсқинлик қилувчи махсус омиллар жаҳон нархларига таъсир 
қилади. Ташқи савдо ва валюта чекловлари, валюталар қийматининг ўзгариб туриши, халқаро 

---

“Иқтисодиёт назарияси" фани
 
Ўқув-услубий мажмуа
 
260 
монополиялар сиёсати, биржадаги чайқовчиликлар ва ҳоказолар шулар жумласидандир. Шу 
сабабли айрим мамлакатларнинг жаҳон бозоридаги рақобатлашувқобилиятидаги фарқлар, 
пировард натижада меҳнат унумдорлигининг миллий даражадаги фарқларини акс эттиради. 
Ривожланган мамлакатларда кейинги ўн йилликларда янги технологик асосларга ўтиш 
жаҳон хўжалик алоқаларининг тез ўсиши билан бирга борди. Такрор ишлаб чиқариш 
жараёнларининг байналминаллашуви ўзининг ҳар иккала шаклида: