Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги денов тадбиркорлик ва педагогика институти

жаҳон бозори 
пайдо 
бўлди. 
Учинчи босқич 
XIX-XX асрларга тўғри келиб, бу даврда 
жаҳон хўжалиги тизими 
шаклланди. 
Тўртинчи босқич 
ХХ асрнинг 60-йилларидан бошлаб, яъни кўплаб мустамлака 
мамлакатларнинг сиёсий қарамликдан озод бўлиши натижасида замонавий жаҳон 
иқтисодиётида ижобий ўзгаришларнинг янги тенденциялари пайдо бўлиши билан боғлиқ. Бу 
тенденциялар қуйидагилардан иборат: 
-
иқтисодий манфаатдорлик асосидаги халқароҳамкорлик; 
-
ишлаб чиқаришнингбайналминаллашуви; 

---

“Иқтисодиёт назарияси" фани
 
Ўқув-услубий мажмуа
 
258 
-
жаҳон миқёсидаги бозор маконларинингкенгайиши; 
-
жаҳон хўжалиги алоқалари мажмуинингривожланиши
1
. 
Баъзи манбаларда «Жаҳон хўжалиги», тушунчасининг кенг ва тор маънолари 
фарқланади
2
. Кенг маъносига кўра, жаҳон хўжалиги – бу жаҳондаги барча миллий 
иқтисодиётларнинг йиғиндисидир. Тор маъносига кўра – бу миллий иқтисодиётларнинг 
фақат ташқи дунё билан ўзаро алоқада бўлган қисмлари мажмуидир. Бироқ, бу иккала маъно 
ўртасидаги тафовут борган сари сезилмай қолмоқда, чунки барча мамлакатларда ташқи дунё 
билан бевосита ёки билвосита алоқага киришмаган тармоқ ёки соҳалар тобора камайиб 
бормоқда. 
Демак, юқоридагилардан келиб чиқиб айтишимиз мумкинки, 
жаҳон хўжалиги – бу 
халқаро меҳнат тақсимоти асосида савдо, ишлаб чиқариш, молиявий, илмий- 
техникавий ва бошқа шаклдаги иқтисодий ҳамкорлик ва алоқалари кучайган, ўзаро 
манфаатдорлик мақсадида бирлашган турли мамлакатлар хўжаликларининг умумий 
тизимидир. 
Жаҳон хўжалиги субъектлари 
бўлиб қуйидагилар ҳисобланади: 
-
ўз ичига миллий иқтисодиёт мажмуасини олувчи турлимамлакатлар; 
-
трансмиллийкорпорациялар; 
-
халқаро ташкилот ваинститутлар; 
-
миллий иқтисодиёт чегарасидан чиққан, барча соҳалар, хўжаликлар вафирмалар. 
Шуни амалга ошириш мақсадида “давлат мустақиллиги ва суверенитетини 
мустаҳкамлаш, мамлакатнинг халқаро муносабатларнинг тенг ҳуқуқли субъекти сифатидаги 
ўрни ва ролини ошириш, ривожланган демократик давлатлар қаторига кириш, 
Ўзбекистоннинг ён-атрофида хавфсизлик, барқарорлик ва аҳил қўшничилик муҳитини 
шакллантириш”
3
стратегик вазифа сифатида қўйилди. 
Дунё бир-биридан мақсадлари, амал қилиш механизми билан фарқланувчи турли хил 
ижтимоий-иқтисодий тузумлар, халқаро гуруҳларга бўлинган. Жаҳон ҳамжамияти 
мамлакатларини туркумлаш ҳар хил мезонлар асосида амалга оширилади. 
Турли мамлакатларнинг