Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги денов тадбиркорлик ва педагогика институти

25.1.
 
Иқтисодий ривожланишнинг умумжаҳонтомонлари 
ва ишлаб чиқаришнингбайналминаллашуви 
 
Ҳозирги замон жаҳон хўжалиги ривожининг муҳим тамойили миллий хўжаликларнинг 
байналминаллашуви, шу асосда жаҳон хўжалиги ва аввало жаҳон бозорининг шаклланиши 
ва ривожланишидан иборат. Инсоният тараққиёти учун ижобий бўлган бу жараёнга етмиш 
йилдан ортиқ давр давомида дунёнинг икки қарама-қарши ижтимоий-сиёсий тизимига 
бўлинганлиги салбий таъсир кўрсатиб келди. Ҳозир янги давр бошланди, дунёнинг 
иқтисодий ривожланиши ва шунга мос равишда Ўзбекистон билан жаҳон ҳамжамияти 
мамлакатлари ўртасидаги алоқаларнингбутунлай 
янги имкониятлари вужудга келди. 
Ҳозирги 
даврда 
жаҳон 
иқтисодий 
ривожланишининг 
энг 
муҳим 
ўзига 
хос 
хусусиятларидан бири – турли мамлакатлар ва 
минтақалар 
хўжаликлари 
ўртасидаги 
ўзаро 
боғлиқликнинг 
ўсиб, 
ривожланиб 
бориши 
ҳисобланади. 
Бу масалада ҳам иқтисодий адабиётларда 
турлича ёндашувлар мавжуд. Уларнинг айримларида 
жаҳон хўжалигининг ривожланишини 5 босқич деб, 
айримларида эса 4 босқич деб берилади. Масалан, 
Е.Ф.Борисов жаҳон хўжалиги шаклланишининг 
тўртта босқичини ажратиб кўрсатади. Биз мисол 
тариқасида ушбу босқичларни баёнқиламиз. 
Биринчи босқич 
ишлаб чиқаришнинг саноатлашувидан олдинги даврда вужудга келиб, 
дастлаб ўша даврдаги кишилар жамоалари ёки қабилалари ўртасида пайдо бўлган савдо 
айирбошлашуви кейинчалик товар ишлаб чиқаришнинг ривожланиши билан турли 
мамлакатлар ўртасидаги доимий товар алмашуви – 
халқаро савдо
нинг пайдо бўлиши ва 
ривожланишига олиб келди. 
Иккинчи босқич 
ишлаб чиқаришнинг саноатлашув даврига тўғри келиб, йирик 
машиналашган ишлаб чиқаришнинг вужудга келиши ва тадбиркорларнинг кўпроқ фойда 
олишга интилиши ташқи савдони деярли барча миллий хўжаликларнинг таркибий қисмига 
айлантириб қўйиши натижасида XVIII-XIX асрларда ривожланган