Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги денов тадбиркорлик ва педагогика институти

 
Ўқув-услубий мажмуа
 
259 
Жаҳон ҳамжамияти мамлакатларини туркумлашга умумий асосда ёндашиб 
хўжалик 
тизимларининг хусусиятларига 
мос равишда давлатларнинг учта гуруҳини ажратиб 
кўрсатиш мумкин: ривожланган, бозор иқтисодиётига асосланган ҳолда ривожланаётган ва 
бозор иқтисодиёти мавжуд бўлмаган мамлакатлар. 
Ривожланганлик даражаси 
бўйича ҳам 
ўз навбатида учта гуруҳ фарқланади: паст, ўртача ва юқори ривожланган мамлакатлар. 
Шимоли-шарқийОсиёваЛотинАмерикасидагиянгииндустриалмамлакатлар(ЯИМ),юқори 
даромадли нефть экспорт қилувчи мамлакатлар (Саудия Арабистони, Қувайт ва бошқалар), 
энг кам ривожланган мамлакатлар (ЭКРМ), шу жумладан энг камбағал мамлакатлар (Чад, 
Бангладеш, Эфиопия), ҳар хил минтақавий иттифоқлар ва байналминал гуруҳларга 
ажратилади. Бу барча турли-туманлик бир бутун яхлитликка ўзаро иқтисодий боғлиқликнинг 
ҳар хил жиҳатлари орқали тортилади. Ҳозирги хўжалик алоқаларининг чуқурлашиб 
бораётганлиги, байналминаллашувнинг кучайиши ҳамда фан-техника инқилобининг кенг 
қамровли тавсифи, алоқа ва коммуникация воситаларининг бутунлай янги роли шароитида 
миллий иқтисодиёт ўз-ўзини таъминлаш орқали самарали амал қилиши мумкинэмас. 
Ишлаб чиқариш ёки иқтисодий ҳаётнинг байналминаллашуви – бу 
мамлакатларнинг жаҳон миқёсида иқтисодий алоқаларининг кучайиши ҳамда 
иқтисодий муносабатларнинг тобора кенгроқ жабҳаларини қамраб олиш жараёни 
ҳисобланади. 
Барча иқтисодий жараёнларнинг байналминаллашуви натижасида жаҳон хўжалигининг 
қуйидаги таркиби вужудга келди: 
1)
товар ва хизматлар жаҳонбозори; 
2)
капиталлар жаҳонбозори; 
3)
ишчи кучи жаҳонбозори; 
4)
халқаро валютатизими; 
5)
халқаро кредит-молиятизими. 
Бундан ташқари, байналминаллашув ахборотлар, илмий-тадқиқот ва тажриба- 
конструкторлик ишланмалари, маданият соҳаларида ҳам ривожланмоқда. Ягона илмий- 
ахборот макони шаклланмоқда. 
Миллий хўжаликлар ва улар ўртасидаги иқтисодий алоқалар негизида шаклланган 
жаҳон хўжалиги асосида халқаро меҳнат тақсимоти ётади.