Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги даврон Қодиров. Диловар Қобилова анъанавий хонандалик

Мусиқий асар таҳлили:
Асарнинг куйлаш малакаларини шакллантириш.

Ашула ижрочилигида мақомларимизнинг деярли барчаси мумтоз шоирларимиз ғазалларига басталанган ижро намуналаридан иборат.Шуни таъкидлаш керакки, барча ашулалар ҳам юқоридаги -Музореи мусаммани аҳраби макфуфи мақсур, Мутакориби мусаммани маҳфуз, Рамали мусаммани маҳзуф, Ҳазажи мусаммани солим, Музораи мусаммани макфуфи маҳзуф каби кўплаб вазнларга мос келмаслиги мумкин. Масалан, рамал баҳри вазнида ёзилган Алишер Навоийнинг “Кўрмадим” радифли ғазалига Д.Зокиров томонидан басталанган ашула оханги ғазал матнидагиадабий вазнига хос қилиб басталанган эмас.Табиийки, адабий хижо билан ашула ижроси талаффузидаги хижо бошқа-бошқа кўриниш касб этади.⁴²

Мазкур вазнини олиб биз доира охангига қўйиб ижро қилсак, рақсбоп, ўйноқи - 6/8 Кулобча(Тожикистонда жойлашган ноҳия) усули ижросини эшитамиз. Фоилотун фоилотун фоилотун фоилун
- В - - - В - - - В - - -В –
6/8 ўлчов

Кимга қилдим ! бир вафоким, ! юз жафосин! кўрмадим,
Кўргузуб юз ! меҳр, минг ! дарду балосин ! кўрмадим.


Кимга бошим! ни фидо қил! димки, бошим! қасдиға
Ҳар тарафдин! юз туман тий !ғи жафосин! кўрмадим.


Кимга кўнглум! айлади меҳ ! ру муҳаббат! фошким,
Ҳар вафоға !юз жафо о !нинг жазосин! кўрмадим.


Эй Навоий,! тавба андин !қилмадим шайх! оллида,
Ким бу ишда! дайр пири!нинг ризосин! кўрмадим.⁴³

Мазкур асар таналлизи ре-минор. Таянч пардалари ре, фа, ля. Диапазони биринчи актава ре-дан 2-актава фа-гача боради. (Лекин асар ҳонандалар ижро имкониятларига мослаб терция ёки кварта пастга транспозиция қилиб ижро этилиши мумкин).

Ашула оханги эса бошқа хижо кўринишида эканлигини кўриш мумкин. Бастакор эса бу матнни вазмин, қайғули,безакларга бой 3/ 4 охангига солиб яратган. Яъни,
Фоило - - тун фоило- - тун фоило