Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро озиқ овқат ва енгил саноат технологияси институти

Белбоғ ва хлястикларни тикиш
Белбоғлар энсиз ва кенг, юмшоқ ва қаттиқ, конструкцияси бўйича бир деталдан иборат яхлит ва астарли (авра ёки астар газламадан) бўлади.
Яхлит бичилган белбоғ ёки хлястик узунасига (ўнгини ичкарига қаратиб) икки буклаб олинади ва икки томонга 0,5 -0,7см. кенгликдаги чок билан бириктириб тикилади. Белбоғнинг иккинчи учини унинг қирқимини тескари томонга 0,7-1,0 см кенгликда букиб тикилади. Белбоғ шу очиқ қолган томондан ўнг томонига махсус мослама ёрдамида ағдарилади. Очиқ қолган томонини букилган зийдан 0,1-0,15см. оралиқда универсал машинада тикилади (5.1.8-расм, а).
Белбоғ ичига елим қопланган қотирма қўйишда белбоғнинг ташқи томони тескарисига елим қотирма қирқимини букиш зийига тўғри келтириб, белбоғ учларига 0,7-1см. етказмай, пастки қирқимидан 0,3-0,5см. қочириб қўйилади ва пресс ёки дазмолда ёпиштирилади. Белбоғнинг иккала учи ва белбоғ ён томони узунасига тикиб олинади-да, ўрта қисмида озгина очиқ жой қолдирилади. Шу очиқ жойдан белбоғ махсус мослама ёрдамида ўнг томонга ағдарилади. Очиқ қолган (тикилмай қолдирилган) жой ўнг томондан қўлда яширин қавиқ билан тикиб қўйилади (б).
Белбоғни, хлястикларни қўш игнали чоклаш машинасида махсус буклагич ишлатиб, бостирма чок билан тикиш ҳам мумкин (в). Белбоғ учига тўқа қўйиб тикишда, белбоғ тўқадан ўтказилади. Белбоғ учини унинг ички томонига 2,4см. ўтказиб, қирқимини ичкари томонга 0,7 см букиб, қайтма бахяқатор билан бостириб тикилади.



а б в г

5.1.8.расм. Белбоғларни тикиш.

Куйлаклар чунтакларини тикиш
Чўнтаклар уч турга бўлинади: қирқма, чокдаги ва қоплама чўнтакларга. Қирқма чўнтаклар қаерга жойлашганига қараб ён ва тепа чўнтак деб аталади. Қирқмаси йўналишига қараб вертикал, горизонтал ва қиялама, чўнтак оғзи шаклига қараб тўғри чизиқ шаклида ва мураккаб шаклда бўлади. Чўнтак юқори томонининг безалишига қараб қопқоқли, листочкали ва мағизли бўлади, пастки томони рамкали ёки кантли бўлади.
Кўйлаклар чўнтакларида кўринма булмайди. Чўнтакнинг ҳамма деталлари асосий материалдан бичилади. Астар кўринма ва бўйлама функциясини бажаради. Мағиз чўнтак халтаси, чўнтак қопқоқ астари билан яхлит бичилиши мумкин. Чўнтак оғзини чўзилишдан сақлаш учун бўйлама ва уқа ишлатмасдан, чўнтак халтасини газлама танда ипи йўналишида бичиш лозим.