Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро озиқ овқат ва енгил саноат технологияси институти

3-усул. Ултратовуш билан пайвандлаб улашда ва безак бахяқаторлар босиш учун ипсиз тикиш БШМ машинаси ишлатилади. Термопластик материалга ултратовуш тебраниши ва босим таъсир этади. Ултратовуш бир-бирига тегиб турган деталлар орқали ўтиб, тебранишнинг механик таъсири ва тўлқинланиш таъсирида иссиқлик ҳосил бўлиб, материал пайвандланади.
БШМ машинасида қуйидаги бахяқаторлар ҳосил бўлади: \\\\\\\\, _ _ _ _ _ , ........, ссссс, ******, ооооо, >>>>>>>.
Пайвандлаш йўли билан бириктирма, қуйма, букма, туташтирма чоклар ҳосил қилинади. Эркаклар кўйлагига « Комби-текс» усули билан оёқчали тугмаларни чатиш мумкин.
1. Бириктирма пайванд чок - оддий бўлиб, сув ўтказмайди, унчалик пишиқ эмас (3.2.6-расм, а).
2. Очиқ қирқимли букма чок - борт чети, ёқа четига ишлов беришда, енг ва кийим этагини букиб пайвандлашда ишлатилади ( б ).
3. Очиқ қирқимли қуйма чок - кийимнинг ён, елка, енг қирқимларини бириктиришда ишлатилади. У сув ўтказмайди ( в ).
4. Бир қирқими ёпиқ қуйма чок - қопламали материалларнинг ҳамма деталларини бириктиришда ишлатилади. У пишиқрок ва чиройлироқ ( г ).
5. Туташтирма чок - адип бўлакларини, остки ёқа бўлакларини пайвандлашда ишлатилади ( д ).

3.2.6-расм. Пайванд чок турлари

Пайвандлашни роботлаштиришда ЮЧТ ва УТ билан пайвандлаш катта аҳамиятга эга. Масалан: кийимга эмблема ёпиштириш учун УЗП-2500-А (Болгария) пресси ишлатилади. УТ прессининг УПУ-1 қурилмаси эса кийим деталларига изма ва пухталама тайёрлаш учун ишлатилади. Пайванд чокнинг конструкцияси ва ўлчамлари материалнинг қалинлигига, пайвандлаш усулига ва чок нимага мўлжалланганига қараб ҳар хил бўлади. Пайванд чокнинг қалинлиги пайванд қилинаётган газлама битта қатламининг қалинлигидан кам бўлмаслиги керак. Агар чокнинг қалинлиги пайванд қилинаётган газлама битта қатлами қалинлигидан кам бўлмаса, унинг статик пишиқлиги камаяди.

НАЗОРАТ САВОЛЛАРИ:
1. Тикувчилик саноатида қандай елимли материаллар ишлатилади?
2. Қайси материалларни пайвандлаш мумкин?
3. Пайванд чокларнинг қандай турлари бор ?