Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Қарши давлат университети


-жадвал Заҳарли қўзиқоринлар ва улар келтириб чиқарадиган касалликлар



Download 1,14 Mb.
bet6/35
Sana14.07.2022
Hajmi1,14 Mb.
#801090
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   35
Bog'liq
Шуҳрат OXIRGI диссер.doc22x

1.1-жадвал
Заҳарли қўзиқоринлар ва улар келтириб чиқарадиган касалликлар



Қўзиқоринлар

Касалликлар

1

2

3

1

Claviceps Ful. – Спорали,
С. purpurea

Клавицепстоксикоз
Эрготизм

2

C. paspali Stev. et Hall.-

Клавицепспаспалитоксикоз




Penicillium K.

Пенициллиоитоксикоз

3

P. islandicum Sopp.

Пенициллиоисландикотоксикоз

4

P. rubrum Stock.

Пенициллиорубротоксикоз

5

P. urticeae Baihier

Пенициллиоуртикотоксикоз

6

P. veridicatum West.

Пенициллиовиридикатоксикоз

7

P. citreo-viride Biourge

Пенициллиоцитреовириди




Aspergillus Mich.

Аспергиллотоксикоз

8

  1. flavus Link

Аспергиллофлавотоксикоз (афлатксикоз )

9

  1. fumigatus Frees

Аспергиллофумигатотоксикоз




Stachybotrys Corda

Стахиботриотоксикоз

10

St. alternans Bonord

Стахиботриотоксикоз




Pithomyces B. et Br.




1

2

3

11

Pithomyces chartarum (Berk. Curt.)

Споридесмиотоксикоз

12

Ellis (Syn: Sporydesmium bakeri Syd.)







Dendrodochium Bonord




13

D. toxicum Pidopl. et Bil.-Д.токсический

Дендродохиотоксикоз




Fusarium Link

Фузариотоксикоз

14

F. sporotrichiella Bill.




15

F. graminearum Schwab.

Фузариограминеаротоксикоз

Кенг кўламли адабиётлар таҳлили шуни кўрсатадики, барча қўзиқоринлар ва улар томонидан ҳосил бўлган токсинлар дунё бўйлаб турли соҳа мутахассисларининг машаққатли меҳнати туфайли улар келтириб чиқарадиган касалликларнинг этиологияси - микотоксикозни аниқлаш зарурати туфайли очилган.


Қўзиқорин флораси қўзиқоринларининг морфологик хусусиятлари [7; -с. 143–165] да келтирилган. Монография [6; -с. 292] да заҳарли қўзиқоринларнинг морфологик ва таксономик хусусиятлари билан бир қаторда микотоксикозлар ва бу қўзиқоринларни ўстириш усуллари ва уларнинг токсиклигини аниқлаш бўйича маълумотлар мавжуд. Монография [8; -с. 9953–9966] микотоксикозга бағишланган.
Микотоксинлар тўғрисидаги энг кенг ёритилган маълумотлар [5; -с. 644–648] адабиётлар шарҳида келтирилган. Микотоксинлар ҳақида қимматли маълумотлар эса қуйидаги адабиётларда таҳлил қилинган:[2; -p. 156–246., 3; -p. 748–756., 6; -c. 292.] ва [9; - p. 23–32, 10; - p.1227., 11; - p.392–403., 12; -p. 201–205., 13; -p. 26–53., 14; -p. 623–655, 15; - p. 5513–5526, 16; - p.49910–49916., 17; -p. 106–113., 18; -p.954–959., 19; -p. 621–632., 20; --p. 533–544., 21; -p. 74–90., 22; -p. 805–821., 23; -p.1–7., 24; - -p.1–4., 25; -p.7010–7015., 26; -p.138–147].
Адабиётда тасвирланган микотоксинлар сони тез суръатлар билан ўсиб бормоқда ва бугунги кунда 5000 дан ошди.
1.2. Трипренилфеноллар
Юқорида айтиб ўтилган фенилспиродриман трипренилфеноллардан фарқли ўлароқ, бу метаболитлар синфи чизиқли пренил гуруҳига ва пирано [2,3-e] изоиндолин-3-трициклик тузилишга эга. Гиббериллин A (1) ва гиббериллин B (2) бу синфнинг биринчи аъзолари бўлган ва Stachybotrys sp CS-710-01 штаммидан ажратилган (Флорида штатида тўпланган шўр сувдан олинган) [27; p. 6700-6703]. Гиббериллин C (3) метаболити S. parvispora F4708 штаммининг культурал суюқлигидан олинган (Япониянинг Саяма префектурасида тўпланган баргдан олинган) [28; p. 641-645, 29; p. 635-640]. Уларнинг тузилишлари ЯМР ва масса спектрлари таҳлиллар ёрдамида ҳамда метилланган ҳосилаларини ROESY спектроскопияси орқали аниқланди. Бундан ташқари, 1-3 бирикмаларнинг стереокимёсини, пирано [2,3-e] изоиндолин-3-он модданинг синтез қилиш орқали тасдиқланди [30; p. 1522-2667]. 2013 йилда гиббериллин C нинг биринчи умумий синтези ошкор қилинди ва гиббериллин C нинг тузилиши қайта кўриб чиқилди [31; p. 7169-7175].
Плазминогеннинг фибрин билан боғланишини кучайтирадиган микробиал метаболитни излашда стаплабин (4) деб номланган битта янги трипренил фенол S. mikrosporasi IFO 30018 штаммининг культурал суюқлигидан ажратиб олинди [32; p. 961-966]. Стаплабин Glu-Plg ва Lys-Plg таркибида уларнинг фибринни боғлаб туриши ва Plg активаторлари томонидан юқори самарадорлик билан фаоллашиши учун конформацион ўзгаришни келтириб чиқарди [33; p. 201, 34; p. 3675-3687, 35; p. 58-62]. Ҳисоботдан кўп ўтмай, SMTPs-1-6 (5-10) деб номланган яна олтита бирикма ўзаро муносабатларни ривожлантиришдан ҳимоя қилиш гуруҳи томонидан ажратилган [36; p.483–485., 37; p. 1059-1068]. Олинган 5-10 бирикмаларнинг тузилишлари ЯМР ва масс- спектр маълумотларини таҳлил қилиш йўли билан аниқланди ва уларнинг нисбий конфигурациялари 1H - 1H ЯМР спин-спин таъсир константалари ва ROESY маълумотларини таҳлил қилиш орқали тайинланди. Гидроксилланган изопренли ён занжирга эга бўлган SMTP-2 (5) бирикмадан ташқари, қолган бирикмалар N билан боғланган ён занжир қисмида фарқ қилади. SMTPs-4-6 (8-10)бирикмалар 5 га нисбатан бир неча баравар фаол эканлиги аниқланди, SMTPs-1-3 (5-7) эса плазминоген активациясига нисбатан 5 бирикмадан анча кам фаолликка эга эканлиги аниқланди. Ушбу натижалар нафақат молекуладаги диметилнонил қисмининг гидрофиллиги ёки қутбланишининг ортиши унинг фаоллиги пасайишига олиб келди, балки қутбланмаган аминокислота қисмига эга бўлган стаплабин аналоглари стаплабинга қараганда анча фаол эканлигини кўрсатди.
Кейинчалик псевдосимметрик тузилишга эга бўлган иккита стаплабин аналоги, шунингдек, SMTP-7 (11) вa SMTP-8 (12) бирикмалар олинган. Биринчиси иккита бир хил стаплабинли ядродан ва орнитиндан иборат бўлиб, уларни бирлаштирган. Ушбу бирикмалар плазминоген фаоллашувини ва фибринолиз даражасини стаплабиндан юқори эканлигини кўрсатди [38; p. 241-247]. Бундан ташқари, SMTP-7 (11) плазминоген активациясининг конформацион регуляциясини ўрганиш ва антитромботик воситаларни ишлаб чиқиш учун фойдали воситалар билан таъминланганлиги кўрсатилган [38; p. 241-247]. Яқинда ўтказилган тадқиқотлар яллиғланишни бостириш, тромбларни тозалаш, супероксид ишлаб чиқариш ва матрицали металлопротеиназ-9 экспрессияси каби бир қатор кемирувчилар моделларида мия ишемияси реперфузион шикастланишини яхшилашда SMTP-7 (11) бирикманинг in vivo жонли самарадорлигини кўрсатди [39; p. 1097-1104, 40; p. 110-114, 41; p. 245-253, 42; p. 103-108, 43; p.149-154]. Қизиғи шундаки, SMTP-7 неврологик дефицитни, инфаркт катталигини ва геморрагик трансформацияни яхшилаш орқали маймун моделида тромботик қон томирини даволашда самарали эканлиги исботланган. Бундан ташқари, вақтинчалик ва доимий фокал қон томирлари, тромбоз ва қон кетишининг кемирувчи моделларидаги натижалар SMTP-7 (11) бирикманинг самарадорлиги унинг регуляция қилинган профибринолитик таъсирига ва эҳтимол унинг нейропротектив хусусиятларига боғлиқлигини тасдиқлайди [44; p. 235-241]. Кўринишидан, SMTP-7 (11) бирикманинг ушбу фармакологик баҳолашлари шуни кўрсатадики, бирикма тромботик ва эмболик асоратларни даволаш учун умид берувчи дори ҳисобланади. Ҳозирда батафсил текширувлар олиб борилмоқда. Кейинчалик, S. mikrospora культурасида стаплабин оиласининг бирикмасини танлаб ишлаб чиқаришга уриниш учун муаллифлар ушбу метаболитларнинг ишлаб чиқарилиши микробиал культурасини қисман молекуляр таркибий қисм бўлган аминокислота ёки аминоспирт бирикмалари билан озиқлантириш орқали сезиларли даражада кўтарилганлигини аниқладилар. Ушбу натижа амин билан озиқланадиган культуранинг янги биологик аҳамиятга эга молекулаларни ишлаб чиқариши мумкинлигини кўрсатди [45; p. 962-966]. 2003 йилда муаллифлар SMTPларнинг аминокислоталар қисмидаги α-углероднинг конфигурацияси SMTP ишлаб чиқариш учун культурага берилган аминокислота билан бир хил бўлганлигини аниқладилар: D серияли SMTPлар учун R конфигурацияси ва табиий аналоглар учун S конфигурацияси бўлади [46; p. 832-837].
S. mikrospora IFO 30018 замбуруғи штаммидан SMTP-0 (13) метаболитини, замбуруғни NH4Cl шароитида ўстириш орқали аниқланди. Барча SMTP конгенерлари бир хил S. microspora IFO 30018 замбуруғ штаммидан олинганлиги сабабли, муаллифлар бошқа SMTP бирикмаларнинг дигидропиран қисмининг тузилишини SMTP-0 (13) билан изомерлар деб ҳисоблашган [36; p. 483–485., 37; p. 1059-1068]. Ушбу хулоса N билан боғланган ён занжири (масалан, стаплабин ва SMTP-1) билан 13 бирикма ва изомерлар орасидаги оптик айланишларнинг ўхшашлиги билан тушунтирилади. SMTP-0 (13) плазминоген активланишни тарғиб қилишда фаол бўлмаганлиги аниқланди, бу эса N-боғининг ён занжири SMTPs фаолияти учун муҳим эканлигини кўрсатди. Ажратиб олинган 13 бирикма аралашмаси турли микроорганизмларга қарши синовдан ўтказилди ва у Corynebacterium ammiiagenes ва Rhizomucor pusillus штаммларга қарши селектив фаолликни кўрсатди.
Кейинчалик, маълум SMTP микроспораси S. mikrospora IFO 30018 замбуруғ штаммидан олдиндан маълум бўлган Pre-SMTP (14) ва LL-Z1272b (15) бирикмалари ажратиб олинди. Ажратиб олинган LL-Z1272b (15) бирикмани циклизация, гидроксилланиш ва оксидланиш орқали Pre-SMTP (14) бирикмага айлантирилиши мумкинлиги аниқланди[47; p. 483-485]. Pre-SMTP (14) тўғридан-тўғри аминлар билан ферментациясиз реакцияга киришиб, SMTP конгенерлари SMTP-0 (13), SMTP-54 (16) ва SMTP-55 (17) бирикмаларини олиш мумкин эмас эди. Амин билан озиқлантириш усули орқали бу бирикмаларни олишга мувофиқ бўлинди. Шундай қилиб, SMTPгача бўлган ва улар ўртасидаги фермент бўлмаган реакция натижасида SMTP ҳосил бўлишида турли хил N-боғланган ён занжирли тузилишга эга бўлган турли хил изомерларни синтез қилишга имкон берди.

Download 1,14 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   35




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish