Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қарши муҳандислик иқтисодиёт

13.4. Резбали бирикмаларда герметиксизликни бартараф этиш. 
НКК ни остки қисми герметиклиги бузилган чегарадан пастки оралиқда 
бўлиши лозим. НКК га навбати билан ҳажми 100м бўлган қувурлар оралиғига 
ҳажмига тенг дизел ёқилғиси маълум миқдорли қотувчи материал билан бирга 
ГТМ-3 гидрофобли тамонаж материали, иккинчи порция 100м қувур ичи 
бушлиғи ҳажмига тенг миқдорда дизел ёкилғисини ҳажми 150-200м қувурлар 
орти бўшлиғини ҳажмига тенг. Қачонки НКК дан ГТМ-3 чиқиб, қувурлар 
оралиғига кириши билан қудуқ юзаси герметизация қилинади. НКК эса 0.5-1 
соат қудуқ юзасида босим остида ушлаб турилади. Сўнгра босим туширилиб, 
120-150м юқоридаги эритма аралаштирилади. Қувурлар бўшлиғи ёрилиб, яна 
НКК да босим ҳосил қилинади. Бу операция ГТМ-3 эритмаси нуқсонли 
участкасидан юқорига чиқиб қолгунича давом эттирилади, сўнгра тизма 
ювилиб ГТМ-3 тўлиқ чиқариб олинади. 
Назорат саволлари: 
1.
Кўприк деб нимага айтилади ва улар қандай материалдан қуйилади? 
2.
Кўприкларни қуйиш жараёнини тушунтиринг. 
3.
Ажратиш – таъмирловчи ишлари деганда нимани тушунасиз? 
4.
Нуқсонли оралиқларни жойлашган ўрни қандай аниқланади? 
5.
Резьбали бирикмаларда герметиксизликни қандай бартараф қилинади? 

---

14- Маъруза. Отилишга қарши ускуналар жамламаси. 
Режа. 
14.1. Нефтъ ва газларни отилиш (фаввора) дан сақлаш ускуналари. 
14.2. Универсал привенторлар. 
14.3. Айланувчи привенторлар. 
Таянч иборалар: Плашкали привентор - юқориги ва остки 
плашкалардан иборат привентор; 
ОКУ - отилишга қарши ускуналар. 
 
14.1. Нефтъ ва газларни отилиш (фаввора) дан сақлаш ускуналари. 
Отилишга қарши бўлган ускуналар қудуқ устини ёки юзасини герметик 
сақлаш мақсадида яъни очиқ фавворалардан ва бурғилаш вақтида ҳосил 
бўладиган (фаввора, отишлардан текширишда, синашда ва қудуқни 
ўзлаштиришда ишлатилади). 
Фаввора ҳосил бўлишини асосий сабабларидан бири қатлам босимининг
бурғилаш эритмасининг устун босимидан юқори бўлишидир. 
Қатлам босими ҳар 10 метрда таҳминан 0,1 МПа га ортади, лекин шундай 
қатламлар мавжудки аномал паст босимли ёки аномал юқори босимли 
қатламлар бўлиши мумкин. Бу қатламлар юқоридаги тенгликка буйсунмайди. 
Очиқ фавворалар ва отилишлар хизмат кўрсатаётган шахсга хавф 
туғдиради ва атроф-муҳит ифлосланишини ҳамда ёнғин содир бўлишини 
келтириб чиқаради. Шунинг учун фавворага қарши ускуналар ишончли ва 
доимо юқори даражада тайёр ҳолатда туриши лозим. 
Фавворани олдини олиш учун қўйидаги технологик операциялар 
бажарилган бўлиши лозим

1.
Муфтали мустаҳкамловчи қувурлар ва қулф бирикмали бурғилаш 
қувурлари айланишга ўтишда тортиб олиш шароитига эга бўлиши керак; 
2.
Қатламга қарши босим ҳосил қилиб, ёпиқ циркуляция ҳосил қилиш; 
3.
Қатламга бурғилаш эритмасини бурғилаш насослари билан ҳайдаш. 
Фавворага қарши мослаштирилган ускуналар таркибига қўйидагилар 
киради: 
1) Привенторлар; 
2) Крестовина; 
3) Привентор устига ўрнатиладиган катушка;
4) Кенгайтирилган (ажраладиган) металл нав (желоба).
Бурғилаш эритмаси таркибида нефтъ, газ ҳосил бўлганда бошқариш қулай 
бўлиши учун привенторни ва манифольдларни бошқариш станцияси мавжуд.
Нефтъ газларни отилишдан сақловчи ускуна қудуқ усти билан бурғилаш 
минорасининг поли остида жойлашади. Нефтъ газ саноатида хавфсизликни 
сақлаш учун фавворага қарши ускуна қидирув майдонларини бурғилашда, 
газконденсатли ва газли конларда ҳамда аномал юқори қатлам босимли 
қудуқларда ўрнатилиши шарт. 
Қудуқ юзаси кондукторни ва оралиқ тизмаларни цементлаб бўлгандан 
кейин привентор билан жиҳозланади. 

---

Фавворага қарши ускуналар герметик ва мустаҳкамлигини қудуқ устига 
жойлаштирилгандан кейин текшириб кўрилади. Мустаҳкамликка синаётганда 
синов босими