Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қарши муҳандислик иқтисодиёт

15-Маъруза. Нефтъ, газ ва сувнинг қатламдан келиши. 
Режа: 
15.1. Нефтъ, газ ва сувлар келишининг белгилари. 
15.2. Нефтъ, газ ва сувларнинг келишини огоҳлантириш ва уларни
бартараф этиш. 
15.3. Грифонларнинг ҳосил бўлиши. 
15.4. Грифонларни огоҳлантириш ва бартараф қилиш усуллари. 
Бурғилаш қоришмаларига газ, нефтъ ва сувнинг кириб қолиши, 
қоришманинг қудуқ оғзидан оқиб чиқиши, ротордан юқорига отилиши, 
насоснинг сургувчи идишларида қоришма ҳажмининг кўпайиши, превентор 
беркитилган ҳолда ён қувурлар орқали қоришма, нефтъ ва газнинг отилиб 
чиқиши, кудуқ устида босимнинг ортиши газ ва нефтнинг қатламдан келиши 
деб аталади. 
Агар қатлам босим кудуқдаги бурғилаш эритма босимидан юқори 
бўлганда газ қудуқдан катта куч билан суюқликни отиб чиқаради. Натижада газ 
ва нефтъ фонтани намоён бўлади. Бундай ҳодисалар бурғилашнинг нормал 
ишлаш жараёнини бузади ва бурғилаш жиҳозларининг бузилишига ва ёнғин 
содир бўлишига олиб келади. Сув ва нефтъ ҳам катта қатлам босими таъсирида 
қудуқга кириши мумкин. Натижада олдин бурғилаш эритмаси кейин сув-нефтъ 
отилиб чиқади, сув ва нефтъ фонтани ҳосил бўлади. Отилиб чиқиш фақат 
газнинг юқори қатлам босими таъсирида кудуқга киришидан содир 
булавермайди. Газ аста-секин майда пуфакча кўринишида кудуқнинг ёмон 
гилланган девори ёки бурғиланган тоғ жинслар эритмасига кириши мумкин. 
Айниқса эритма бурғилаш жараёнида узоқ танаффус бўлганда газ билан 
тўйинади. Кудуқ тубида газ пуфакчалари кучли босим таъсирида бўлади. 
Натижада газ кучли сиқилади ва пуфакчалар ўлчами кичиклашади. Айланиш 
жараёнида газ пуфакчалари гилли эритмалар билан бирга юқорига кўтарилади. 
Улар қанчалик юқорига кўтарилса, босим камаяди ва уларнинг ўлчамлари 
катталаша бошлайди. Натижада пуфаклар йириклашиб эритма ҳажмининг кўп 
қисмини ташқил қилади. Уларнинг зичлиги эса камаяди. Шунинг учун устун 
вазни (оғирлиги) газ босимига бардош бераолмасдан отилиш содир бўлиши 
мумкин. 
Сув ва нефтъ ҳам аста-секин қудуқга кириб бориб эритма зичлигини 
камайтиради. Натижада отилиб чиқиш имконияти туғилади. Отилиб чиқишлар 
(выбросы) қудуқдаги бурғилаш эритмаси сатҳининг камайишидан ҳам бўлиши 
мумкин.