Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги абу Райхон Беруний номли Тошкент давлат техника университети «Электроника ва автоматика» факультети

12-модда. Стандартлар қўлланилишини рағбатлантириш
Давлат стандартларга, шу жумладан истиқболга мўлжалланган, анъанавий технологияларнинг имкониятларидан илдамлашган дастлабки талабларни ўз ичига олган стандартларга мувофиқлик белгиси билан тамғаланган махсулотни ишлаб чиқарадиган хўжалик фаолияти субъектлари иқтисодий қўллаб-қувватланиши ва рағбатлантирилишини кафолатлайди.
Махсулот ишлаб чиқаришни амалга ошираётган ва махсулотларни стандартларга мувофиқлик белгиси билан тамғалаш хуқуқини олган хўжалик фаолияти субъектларини иқтисодий қўллаб-қувватлаш ва рағбатлантириш чора-тадбирлари Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси томонидан белгиланади.

3. Ўзбекистон Республикаси давлат стандартлаштириш тизими – ДСТ

O’z St DT ташкилий асосини қуйидаги қарорларда таркиб топган:

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси қарорлари:

• 
  “Ўзбекистон Республикасида стандартлаштириш ишларини ташкил қилиш” 02.03.1992 йил № 93
  
• 
  “Ўзбекистон Республикаси Хукуматининг баъзи қарорларига ўзгартиришлар ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”12.08.1994 йил № 410
  
• 
  “Узлуксиз таълим учун давлат таълим стандартларини ишлаб чиқиш ва киритиш тўғрисида”05.01.1998 йил № 5
  
• 
  “Махсулот ва хизматларни стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаштириш тизимларини такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”03.10.2002 йил № 342
  
• 
  “Стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаштириш Ўзбекистон агентлигининг тузилмасини ривожлантириш ва фаолиятини ташкил этиш тўғрисида”05.03.2004 йил № 373
  

Республикамизда стандартлаштириш жараёни 3 босқичдан иборат:
- атамаларни стандартлаштириш;
- ўлчовларни, ўлчаш ва синов ускуналарини ва уларни конструкцияга ва махсулот технологиясига боғлаб стандартлаштириш;
- махсулотнинг ўзини стандартлаштириш.
ИСО/МЭК томонидан яратилган консультатив кенгаш техника ривожининг йўналишини қуйидагича тавсия қилади:
- стандартларни яратишда ва уларни келишишда янги механизмларни яратиш;
- харажатларни илк тадқиқотларга ва реал истиқболи бўлган техникавий ютуқларга тўпламоқ;
- бор техникавий қўмиталарнинг илмий тадқиқот, тажрибавий конструкторлик ишларини шу жумладан экология сохасидаги ишларни, эътиборга олган холда янги режали ишларни яратиш;
- етакчи мутахассислар бошчилигидаги ўтказиладиган семинарлар, илмий маърузалар шаклидаги иккиламчи механизмлардан фойдаланиш;
- саноатнинг юқори рахбарлари орасида янги ғояларни тарғибот қилишга эътиборни қаратмоқ.
Мана шунинг учун стандартлаштиришда атамаларни бир ерга тўпламоқ, улар асосида таърифлар яратмоқ ва нихоят бу сохада стандартлар яратмоқ хозирги куннинг талаби, халос.
Шу мақсадда стандартлаштириш сохасидаги атамаларни тўплашда халқаро стандартлаштириш ташкилотининг хужжатларига, собиқ Иттифоқдаги маълумотларга, шунингдек Ўзбекистон Республикасида илк яратилган хужжатларга мурожат этилди.
Бу сохадаги асосий тушунчалар 61 атамадан иборат бўлиб, уларнинг мохияти кетма - кетлиги бўйича маълум тартибда жойлаштирилиб, хозирги вақтда чоп этилган O‘z DSt 1.10-98 "Ўзбекистон Республикасининг стандартлаштириш давлат тизими. Асосий атамалар ва таърифлар" стандарти яратилди.
Стандартлаштириш сохасидаги бирқанча асос бўлувчи хужжатлар «Ўзстандарт» агентлиги хузуридаги СМСИТИ – стандартлаштириш, метрология ва сертифкатлаштириш илмий тадқиқот институтида яратилмоқда. Булар қаторига дастлабки стандартлар O‘z DSt 1.0-1998, O‘z DSt 1.1-92, O‘z DSt 1.2-92, O‘z DSt 1.3-92, O‘z DSt 1.4-98, O‘z DSt 1.95-1998, O‘z DSt 1.6-2003 ва бошқалар киради.
O‘z DSt 1.0-1998 "Ўзбекистон Республикаси стандартлаштириш давлат тизими. Асосий қоидалар" бўйича стандартлаштиришнинг мохияти, мақсад ва вазифалари, хамда ушбуда қўлланиладиган асосий тушунчалар ўқўв қўлланмада келтирилган.
Мазкур стандарт стандартлаштиришнинг асосий вазифа ва мақсадини, стандартлаштириш ишларининг ташкил этилиши ва асосий қонун-қоидаларини, меъёрий хужжатларнинг тоифасини, стандартлар турларини, халқаро хамкорлик бўйича асосий қоидаларни, стандартлар ва техникавий шартларнинг қўлланишини, стандартларга ва ўлчаш воситаларига нисбатан давлат назоратини белгилайди.
ДСТ Ўзбекистон республикаси стандартлаштириш тизимининг умумий ташкилий-техник қоидаларни ўрнатади.
ДСТ стандартлари қоидаларини давлат бошқарув идоралари, хўжалик фаолияти субъектлари, илмий-техник, мухандислик ва бошқа жамият бирлашмалари хамда стандартлаштириш бўйича техник қумита (ТК)лар қабул қилишади.
ДСТ қуйидаги меъёрий хужжатларда келтирилган:

• 
  O‘z DSt 1.0:1998 Ўз ДСТ. Асосий қоидалар.
  
• 
  O‘z DSt 1.1:1992 Ўз ДСТ. Ўзбекистон давлат стандартларини ишлаб чиқиш, келишиш, тасдиқлаш ва давлат рўйхатидан ўтказиш тартиби.
  
• 
  O‘z DSt 1.2:1992 Ўз ДСТ. Техник шартларни ишлаб чиқиш, келишиш, тасдиқлаш ва давлат рўйхатидан ўтказиш тартиби.
  
• 
  O‘z DSt 1.3:1992 Ўз ДСТ. Корхона стандартларини ишлаб чиқиш, тасдиқлаш ва давлат рўйхатидан ўтказиш тартиби.
  
• 
  O‘z DSt 1.4:1998 Ўз ДСТ. Меъёрий хужжатларни таъминлаш тартиби.
  
• 
  O‘z DSt 1.5:1993 Ўз ДСТ. Меъёрий хужжатларни текшириш, кўриб чиқиш, ўзгартириш ва бекор қилиш тартиби.
  
• 
  O‘z DSt 1.6:2003 Ўз ДСТ. Меъёрий хужжатлар. Тузилиши, келтирилиши, расмийлаштирилиши, таркиби ва белгилинишига умумий талаблар.
  
• 
  О‘z DSt 1.7:1998 Ўз ДСТ. Давлатлараро, миллий стандартлар ва бошқа давлат меъёрий хужжатларни қўллаш тартиби.
  
• 
  O‘z DSt 1.8:1994 Ўз ДСТ. Рахбарий хужжат ва тавсияларни ишлаб чиқиш тартиби, келишиш, тасдиқлаш ва давлат рўйхатидан ўтказиш тартиби.
  
• 
  O‘z DSt 1.9:1995 Ўз ДСТ. Тармоқ стандартларини ишлаб чиқиш, келишиш, тасдиқлаш ва давлат рўйхатидан ўтказиш тартиби.
  
• 
  O‘z DSt 1.10:1998 Ўз ДСТ. Асосий тушунча ва таърифлар.
  
• 
  O‘z DSt 1.14:1999 Ўз ДСТ. Меъёрий хужжатларни жорий қилиш тартиби.
  
• 
  O‘z DSt 1.15:1999 Ўз ДСТ. Махсулотга меърий хужжат тури ва даражаларини аниқлаш.
  
• 
  O‘z DSt 1.16:1999 Ўз ДСТ. Ўсувчи стандартларни ишлаб чиқиш, келишиш, тасдиқлаш ва давлат рўйхатидан ўтказиш тартиби.
  
• 
  O‘z DSt 1.17:1999 Ўз ДСТ. Эталон-намуналари техник тавсифини ишлаб чиқиш, келишиш, тасдиқлаш ва давлат рўйхатидан ўтказиш тартиби.
  
• 
  O‘z DSt 1.19:2000 Ўз ДСТ. Мувофиқлик белгисини тасдиқлаш. Шакли, чизмаси, асосий ўлчамлари.
  
• 
  O‘z DSt 1.20:2001 Ўз ДСТ. Маъмурий-худудий стандартларни ишлаб чиқиш, келиши, тасдиқлаш ва давлат рўйхатидан ўтказиш тартиби.
  
• 
  O‘z DSt 1.21:2002 Ўз ДСТ. Меъёрий хужжатларни экспертизаси.
  
• 
  O‘z DSt 1.22:2002 Ўз ДСТ. Техник регламент. Умумий қоидалар.
  
• 
  O‘z DSt 1.23:2002 Ўз ДСТ. Стандартлаштириш хизмати ходимларини тайерлаш ва малакасини ошириш.
  
• 
  O‘z DSt 1.24:2004 Ўз ДСТ. Саноат комплекс махсулотлари. Мажбурий талаблар. Асосий қоидалар.
  
• 
  O‘z DSt 1.25:2004 Ўз ДСТ. Ихтиерий меъёрий хужжатлар. Умумий қоидалар.
  
• 
  O‘z DSt ISO/IEC 21:2001 Ўз ДСТ. Ўзбекистон давлат стандартлари сифатида халқаро ва худудий стандартларни қабул қилиш. (ISO/IEC 21:1999, IDT)
  
• 
  O‘z RH 51-010-96 Ўз ДСТ. Меъёрий хужжатларда махсулотга талабларни шакллантириш.
  
• 
  O‘z RH 51-012-93 Ўз ДСТ. Стандартлаштириш бўйича таянч ташкилотлари тўғрисида намунавий низом.
  
• 
  O‘z RH 51-013:1993 Ўз ДСТ. Стандартлаштириш бўйича техник қумиталар тўғрисида намунавий низом.
  
• 
  O‘z RH 51-023:2004 Ўз ДСТ. Меъёрий хужжатларни Давлат фондига киритиш, комплеклаш, юритиш ва сақлаш тартиби.
  
• 
  O‘z RH 51-040-95 Ўз ДСТ. Давлат стандартлаштиришини лойихалаштириш.
  
• 
  O‘z RH 51-051-96 Ўз ДСТ. Корхоналар (ташкилотлар)да стандартлаштириш хизмати тўғрисида намунавий низом.
  
• 
  O‘z T 51-052-96 Ўз ДСТ. Тавсия. Халқаро ва хорижий меъёрий хужжатлар талаблари билан меъёрий хужжат талабларини уйғунлаштириш ва солиштириш тахлили услубияти.
  
• 
  O‘z RH 51-055-97 Ўз ДСТ. Тавсия. Стандартлаштириш бўйича ишларни хақи ва мехнат меъёри.
  
• 
  O‘z RH 51-077-98 Ўз ДСТ. Махсулотга меъёрий хужжатни илмий-техник даражасида бахолаш услубияти.
  
• 
  O‘z RH 51-079-99 Ўз ДСТ. Комплекс стандартлаштириш дастурини ишлаб чиқиш, келишиш ва тасдиқлаш бўйиса услубий қўлланма.
  
• 
  O‘z RH 51-100:2000 Ўзстандарт агентлиги ва унинг худудий идоралари билан истеъмолчилар бирлашмаси жамиятининг ўзарофаолияти тартиби.
  
• 
  O‘z T 51-109:2001 Ўз ДСТ. Иқтисодиет тармоқларида стандартлаштириш бўйича қонунчиликка риоя қилиш тахлилини ўтказиш тартиби.
  
• 
  O‘z DSt ISO 7220:2000 Ўз ДСТ. Маълумот ва хужжатлар – стандарт каталогини олиб бориш.
  
• 
  O‘z DSt ISO 14001:2002 Ўз ДСТ. Атроф-мухитни бошқариш тизими. Техник шарт ва қўллаш бўйича қўлланма. (ISO 14001:96, IDT)
  
• 
  O‘z DSt ISO 14004:2002 Ўз ДСТ. Атроф-мухитни бошқариш тизими. Таъминлаш усули, тизими ва тамойиллари бўйича умумий рахбарий қўлланма. (ISO 14004:96, IDT)
  
• 
  Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси (Ўз Рес. ВМ)нинг 1994 йил 12 август № 410 сонли қарор билан «Ўзбекистон Республикасида стандартлари ва ўлчаш воситалари учун давлат назорати тўғрисидаги низом»га асосан назорат олиб борилади. Ушбу низом Ўз Рес. ВМнинг 13.01.2003 йил. №14, 25.10.2004 й. №499 ва 10.11.2006 й. №235 сонли қарорлари билан ўзгартиришлар киритилган.
  
• 
  "Ўзстандарт" агентлигида стандартлаштириш бўйича меъёрий хужжатлар тоифаларини тайерлаш ва рўйхатга олиш тартиби тўғрисида "Ўзстандарт" агентлиги Бош директорининг 08.11.2004 йилдаги №362, 11.11.2004 йил №1422 МЮ қайд этилган низоми.
  

Ўзбекистон Республикасининг 1993 йил 28 декабрдаги «Стандартлаштириш тўғрисида»ги қонуни Ўзбекисон Республикасида стандартлаштиришнинг қонуний асосини яратади.
Бунда барча давлат бошқарув идорлари, жамият бирлашмалари ва корхона хамда ишлаб чиқарувчилар учун риоя этиш мажбурий этиб белгиланган.