Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги а. У. Бурханов, Х. Х. Худойқулов

Очиқ обуна. Қимматли қоғозларни жойлаштиришнинг бун-дай усули қўлланганда инвестицион компания ёки муваққат бирлашма – консорциум (синдикат) рўйхатга олинган эмиссия проспектини матбуотда босиб чиқаради. Унда потенциал ин-весторларга, эмиссион консорциумларнинг банкларига муайян муддатларда акциялар ёки облигацияларни сотиб олиш талабно-масини йўллашлари таклиф қилинади. Ушбу муддатлар тугагач, инвесторлар талаб қилган қимматли қоғозлар миқдори санаб чиқилади ва улар тақсимланади. Тақсимотга консорциумга аж-ратилган қимматли қоғозлар келиб тушади. Талаб миқдори эмис-сия ҳажмидан ошса, обуначилар қимматли қоғозларни қамраб оладилар.


Танловли обуна. Қимматли қоғозларни жойлаштиришнинг ушбу усулида жойлаштириш курси ёки инвесторлар қимматли қоғозларни сотиб олишлари мумкин бўлган нарх олдиндан бел-гиланмайди. Инвесторларга курсга оид таклифларни киритиш имконияти берилади. Узил-кесил курс ушбу таклифларни таҳлил қилиш асосида ҳисоблаб чиқилади.

Банклар инвестиция компаниялари сифатида ҳаракат қилиб, қимматли қоғозларни жойлаштириш юзасидан учинчи шахслар фойдасига кафолатлар берганида таваккаллари ҳақини олади.

Бевосита таваккалчилик, банкнинг эмиссия фаолияти билан боғлиқ бўлмаган кафолатли операциялар, битта банк томонидан ёки банклар ташкил этадиган муваққат бирлашмалар (консорциумлар ёки синдикатлар) томонидан амалга оширилиши мумкин.

Депозитар фаолият. Қимматли қоғозларни ҳисобга олиш ва сақлаш билан боғлиқ бўлган депозитар фаолият ҳам қимматли қоғозлар бозоридаги тадбиркорлик фаолиятининг турларидан биридир. Депозитар фаолият депонент билан депо ҳисобварағи юзасидан ёзма равишда тузилган оддий шартнома асосида амалга оширилади. Депозитарийнинг ҳисобга олиш регистрларидаги ёзувлар жамланган депо ҳисобварағи депозитарийда қимматли қоғозларни ҳисобга олишнинг асоси ҳисобланади. Депозитар фаолият ўз ичига қуйидагиларни олади:

0. 
   мижозларнинг топшириғига биноан қимматли қоғозлар-ни сақлаш;
   

162

5-боб. МОЛИЯ БОЗОРИНИНГ ИНСТИТУЦИОНАЛ ИНВЕСТОРЛАРИ...

0. 
   эмитент билан келишилган ҳолда қимматли қоғозлар эга-лари реестрини (акциядорлар реестрини) юритиш;
   

0. 
   мижозларнинг топшириқларига биноан сақловдаги қим-матли қоғозлардан олинадиган даромад, солиқ ва бошқа ажратмаларни ҳисобварақларга ўтказиш;
   

0. 
   мижозларнинг топшириқларига биноан қимматли қоғоз-ларни бегоналаштириш (сотиб олиш, сотиш ва бошқалар) актларини рўйхатдан ўтказиш;
   

0. 
   электрон депозитарий орқали қимматли қоғозлар чиқариш ва жойлаштириш ва бошқаларни ташкил этиш;
   

0. 
   инвестиция фондларида бухгалтерлик ҳисоботи тўғри юри-тилишини назорат қилиш.