Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги а. У. Бурханов, Х. Х. Худойқулов

10.2. Инвестицияларнинг таснифланиши

Иқтисодий категория сифатида инвестициялар қуйидагича тас-нифланиши мумкин:

0. 
   капитални кўпайтириш мақсадида капитални тадбиркорлик объектларига жойлаштириш;
   
1. 
   инвестицион лойиҳаларни амалга ошириш жараёнида инвес-тиция фаолияти иштирокчилари ўртасида вужудга келадиган
   

иқтисодий муносабатлар.

Ўзбекистон Республикасининг 2019 йил 25 декабрда қабул қилинган «Инвестициялар ва инвестиция фаолияти тўғрисида»ги қонунига кўра, инвестициялар мўлжалланган объектига кўра ка-питал, молиявий ва ижтимоий турларга бўлинади.

Асосий фондларни яратиш ва такрор кўпайтиришга, шу жум-ладан янги қурилишга, модернизация қилишга, реконструкция қилишга, техник жиҳатдан қайта жиҳозлашга, шунингдек моддий ишлаб чиқаришнинг бошқа шаклларини ривожлантиришга ки-ритиладиган инвестициялар капитал инвестициялар жумласига киради.

Капитал инвестициялар асосан уларнинг қийматини белги-лайдиган жисмоний хусусиятларга эга. Масалан, бинолар, асбоб ускуналар, ер ва бошқалар. Ўз навбатида, капитал инвестициялар такрор ишлаб чиқарадиган, (масалан, асбоб ускуналар) ва такрор ишлаб чиқармайдиган (масалан, ер, шахталар, санъат буюмлар) каби турларга бўлиниши мумкин.1

Акциялар, корпоратив, инфратузилмавий ва давлат облига-цияларига, шунингдек қимматли қоғозларнинг бошқа турларига киритиладиган инвестициялар молиявий инвестициялар жум-ласига киради.

Молиявий инвестициялар таркибига маҳаллий ва хорижий мамлакатларнинг пул бирликлари, банклардаги омонатлар, депозит сертификатлар, акциялар, облигациялар, векселлар ва бошқа қим-матли қоғозлар ҳамда тенглаштирилган бойликлар ҳам киради.


Молиявий инвестицияларнинг таркибида портфель инвести-цияларни фарқлаш мумкин. Портфель инвестициялар – мулкдан даромад олишда ҳуқуқ берувчи қимматли қоғозларга капитал

0. 
   Ф.Фабоцци. Управление инвестициями. Пер. с англ. – М.: «ИНФРА-М», 2000. XXVIII, 932-б. – (Серия «Университетский учебник»). 14-б.
   

308

10-боб. ИНВЕСТИЦИЯ ХАҚИДА ТУШУНЧА ВА УНИНГ ИҚТИСОДИЙ МОҲИЯТИ

қўйишдир. Молиявий активларга инвестициялар қуйидаги шакл-лардаги қўйилмаларни ўз ичига олади:

0. 
   асосий иқтисодий агентлар фаолияти жараёнида яратилган барча кўринишдаги тўлов ва молиявий мажбуриятлар;
   
1. 
   нақд пуллар;
   

0. 
   жорий ҳисобрақамдаги маблағлар;
   

0. 
   банкларга қўйилган муддатли омонатлар;
   

0. 
   турли хил қисқа муддатли қарз мажбуриятлари;
   

0. 
   облигация ва бошқа қимматли қоғозлар.
   

Портфель инвестициялар турли лойиҳалар гуруҳларига капи-тал қўйишни ифодалайди. Масалан, корхона қимматли қоғозла-рини қўлга киритиш. Бунда инвесторнинг асосий вазифаси порт-фель инвестицияларни шакллантириш ва мақбул бошқариш ҳи-собланади. Портфель инвестициялар қаторида пул-кредит опе-рациялари кенг тарқалган бўлиб, инвесторнинг капитали кре-дит сифатида бу омонатлардан кейинчалик фойдаланиш билан де-позит омонатлар кўринишида банкка жойлаштириш тушунилади.