‘zbekiston respublikasi L,1y va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Thymus L.
T og‘jam bil turlari yasnotkadoshlar (labguldoshlar
) - Lamiaceae
(Labiatae)
oilasiga mansub yarim buta hisoblanadi. Poyasi tik yoki

---

sudralib o ‘sadi, shoxlangan, yuqori qismi va shoxlari to ‘rt qirrali. 
Barglari ellipssimon, cho‘ziq ellipssimon yoki nishtarsimon, tekis 
qirrali (oddiy jam bil bargining cheti pastga qayrilgan, cho‘ziq) 
b o ‘lib, qisqa bandi yordamida poyasi bilan shoxlarida qarama- 
qarshi o ‘mashgan. Mayda, binafsha-qizil rangli, besh bo‘lakli, ikki 
labli gullari shoxlari uchidagi barg qo‘ltig‘ida to ‘p-to‘p joylashib, 
shingil yoki boshoq gul to'plam ini hosil qiladi. T og‘jambilning 
mevasi - 4 ta yong‘oqcha. Tog'jam bil iyun-avgust oylarida gullaydi, 
mevasi avgust-scntabrda cliladi. Tibbiyotda tog‘jam bilning ikki turi 
ishlatiladi:
Oddiy tog' jambil (Тимьян обыкновенный) -
Thymus vulgaris
L.
bo'yi 50 sm gacha bo'ladigan k o'p yillik o'sim lik hisoblanadi. 
Oddiy tog'jam bilning vatani Ispaniya va Fransiyaning janubi 
hisoblanadi. Tog'jam bil madaniy holda MDH da Krasnodar 
o'lkasida, Qrim, Ukrainaning janubida va M oldaviyada ko‘plab 
o'stiriladi.
Tibbiyotda oddiy tog‘jam bilning yer ustki qismi va undan 
olinadigan efir moyi ishlatiladi. 0 ‘simlik gullagan vaqtida yer ustki 
qismi o ‘rib olinadi, soya yerda quritiladi, so‘ngra maydalanadi, 
g'alvirda elab, yog'ochlangan poya va yirik shoxlaridan tozalab 
olinadi. Efirmoyi olish uchun yer ustki qismi quritilib yoki quritilmay 
farmatsevtika zavodlariga yuboriladi.
Oddiy tog'jambil yer ustki qismi tarkibida 0,8-1,2% efir moyi, 
triterpen saponinlar, ursol, oleanol, kofe, xlorogon va boshqa 
kislotalar, flavonoidlar va boshqa biologik faol moddalar bor. Efir 
moyi 25-60% fenollar (timol va qisman karvakrol), simol, pinen, 
bomeol va boshqa terpenlardan tashkil topgan.
Efir moyi dezinfeksiyalovchi va antiseptik vosita sifatida o g ‘iz 
va tomoq shilliq pardalari kasalligida dczinfeksiya qilish uchun q o'l- 
laniladi. Suyuq ekstrakti bronxit kasalligida balg'am ko'chiruvchi 
vosita sifatida hamda ko‘kyo‘talni davolash uchun isnlatiladigan 
pertussin preparati tarkibiga kiradi. Efir moyidan timol olinadi. Efir 
moyi yana Gartman suyuqligi tarkibiga ham kiradi.
Timol tibbiyotda og'iz shilliq qavatini dezinfeksiya qiluvchi 
va tish og 'rig 'in i qoldiruvchi, terining zam burug' kasalliklarini 
davolash hamda gijjalami haydash uchun qo'llaniladi.

---