‘zbekiston respublikasi L,1y va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Dorivor tirnoqgul, kalendula (Ноготки лекарственные)
-
Calendula officinalis L.
Dorivor timoqgul yoki kalendula Astradoshlar (murak- 
kabguldoshlar) 
- Asteraceae (Compositae)
oilasiga mansub bo‘lib, 
b o ‘yi 30-60 sm ga yetadigan k o ‘p yillik o ‘t o ‘simlik hisoblanadi. 
Poyasi tik o ‘sadi, yaxshi shoxlangan. Barglari cho‘ziq-teskari 
tuxumsimon, sertuk bo‘lib, poyasi bilan shoxlarida bandi yordamida 
ketma-ket o ‘rnashgan, poyasining yuqori qismidagi barglari bandsiz, 
tuxumsimon yoki nishtarsimon. Gullari poyasi bilan shoxlari 
uchidagi savatchaga joylashgan. Tilsimon gullari 2-3, b a ’zan 15 
qator, sariq, to ‘q-sariq yoki zarg‘aldok rangli. Dorivor tirnoqgul 
iyun oyidan kech kuzgacha gullaydi, mevasi iyuldan boshlab etiladi.

---

Dorivor timoqgul MDH davlatlarida, Rossiyaning Yevropa qis­
mining janubiy hududlarida, Krasnodar o ‘lkasi, Kavkaz, Markaziy 
Osiyodamanzarali va dorivor o ‘siinlik sifatida keng miqyosda o ‘stiri- 
ladi. Xalq tabobatida tirnoqgulning gulto'plam i ishlatiladi. Gullari 
qiyg‘os ochilgan vaqtda, qisqa bandli yoki bandsiz qilib yig‘ib 
olinadi va salqin yerda quritiladi. Tirnoqgulning gullari tarkibida
7,8 mg% gacha karotin (karotinoidlarning umumiy miqdori tilsimon 
gullarida 3% ga ctadi), 0,4% gacha efir moyi, 4% gacha shilliq, 10,4-
11,2% oshlovchi moddalar, flavonoidlar, triterpendiollar, 6,84% 
organik (olma, salitsilat) kislotalar va boshqa kimyoviy birikmalar 
bor.
56-rasm.
Timoqgul, kalendula (Ноготки лекарственные)
-
Calendula officinalis L.
Tirnoqgulning 
dori 
preparatlari 
-
damlama, 
nastoyka, 
«Kalendula» surtmasi va tabletka xilidagi kaleflon turli yaralar
146

---

va kuygan joylam i davolash, stomatit, angina va bouhqn tomoq 
kasalliklarida og‘iz va tomoqni chayish uchun, shuningdck gaslril, 
m c’da va o ‘n ikki barmoq ichak yarasi hamda jigai kasalliklnnni 
davolash uchun qoilaniladi.
Xalq tabobatida timoqgulidan tayyorlangan qaynatma bilan isil 
ma, buyrak va siydik y o ‘llari kasalliklari, yaralar davolanadi Qny- 
natmadan yana ekzema va boshqa teri kasalliklarida vanna qilinadi, 
bolalar qaynatmaga cho‘miltiriladi. Gulidan damlama tayyorlanib, 
uni bosh aylanishi, isitma va ba’zi ko‘z kasalliklarini davolashda 
ishlatiladi.