‘zbekiston respublikasi L,1y va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Sano (Кассия) -
Cassia (Tourn.) L.
Sano Dukkakdoshlar -
Fabaceae (Caesalpinaceae)
oilasiga 
mansub b o ‘lib, bo‘yi 1 m gacha yetadigan yarim buta o ‘simlik 
hisoblanadi. Poyalari shoxlangan, pastki shoxlari yerda sudralib 
o ‘sadi. Barglari 4-8 juft bargchalardan tashkil topgan, juft patli 
murakkab bo‘lib, poya va shoxlarida bandi yordamida ketma- 
ket o ‘mashgan. Bargchalari nishtarsimon, o ‘tkir uchli, plastinkasi 
assimetrik, tekis qirrali. Sariq gullari shingil to ‘pgulni hosil qiladi. 
Sano mevasi - yassi, yapaloq tuxumsimon, yashil-jigarrang, k o ‘p 
urug‘li dukkak hisoblanadi. Sano iyun oyidan kuzgacha gullaydi,

---

mevasi sentabrdan boshlab yetiladi. Tibbiyotda sanoning barglari va 
mevalari ishlatiladi.
53-rasm.
Nayzabarg sano (Кассия остролистная) -
Cassia acutifolia Del.
Sano turlarining vatani A frikaning cho‘lva yarim cho‘lm intaqala- 
ri, va Arabistonning janubiy hududlari hisoblanadi. Markaziy Osiyo, 
Q ozog‘iston va Kavkazda bir yillik dorivor o ‘simlik sifatida o ‘sti- 
riladi.
Bargi va mevalari tarkibida 2,70-6,17% gacha antratsen unum- 
lari (rein, aloe-emodin, glyukorein va boshqa), salitsilat va boshqa 
kislotalar, smolalar va boshka biologik faol birikmalar bor.
Sanoning dorivor preparatlari (damlamasi, quruq ekstrakti tablet- 
ka holida, senadeksin murakkab sano damlamasi - rena ichimligi, 
poroshogi murakkab qizilmiya poroshogi va kompleks preparatlar 
tarkibiga kiradi) surgi sifatida q o ‘llaniladi. Sano bargi surgi sifatida

---

va havosilda ishlatiladigan choylar-yig‘rnalnr, kaliol preparallari, 
sennazid A va V, Hindistonda chiqariladigan surgi preparallari 
senade, glaksena va boshqa preparatlar tarkibiga kiradi Sano 
tin
lari qadim zamonlardan beri Markaziy Osiyo xalqlari orasida lurli 
kasalliklarni davolash uehun ishlatilib kelingan dorivor o'siinliklai 
dan hisoblanadi.
Sano bargidan tayyorlangan damlamasini Ibn Sino podagra, 
jigar o g ‘rig ‘i va sariq kasalliklarini davolashda surgi dori sifatida 
qo‘llagan. Tomoq o g ‘riganda va tomoqda shish paydo b o ‘lganda 
u sano bargi damlamasiga ituzum mevasi shirasini qo‘shib (ba’zan 
kashnich shirasi va ituzum shirasida sano bargini ivitib tayyorlangan 
damlama bilan) tomoqni chayishni buyurgan.
Xalq tabobatida sano bargi va mevasidan tayyorlangan damlama 
m e’da-ichak kasalliklarida, ayniqsa, surunkali qabziyatda surgi dori 
sifatida samarali qo‘llaniladi.