Такрорлаш учун саволлар
1. Тупроқнинг механик сингдириш қобилияти қайси курсатгичларга
боғлиқ?
2. Кимѐвий йўл билан тупроқда қайси катион ва анионлар сингдирилиши
мумкин?
3. Тупроқнинг сингдириш сиғими, алмашинувчи катионлар йиғиндиси,
асослар билан тўйиниш даражаси деб нимага айтилади?
4. Асосий тупроқ типларида алмашинувчи катионлар таркибини айтинг ва
уларни яхшилаш тадбирлари қандай?
5. Сингдирилиш активлигига кўра катионлар қандай жойлаштирилган ва
катионлар активлиги нималарга боғлиқ?
ТУПРОҚНИНГ КИСЛОТАЛИЛИГИ ВА ИШҚОРИЙЛИГИ. ТУПРОҚ
БУФЕРЛИГИ.
Режа:
1
. Тупроқ реакцияси ва унинг турлари.
2. Тупроқ кислоталилиги ва унинг турлари.
3. Тупроқ ишқорийлиги ва унинг турлари.
4. Нордон ва ишқорий реакцияга эга бўлган тупроқлар хоссаларини
яхшилаш.
5. Тупроқ буферлиги ва унинг аҳамияти.
1. Тупроқ реакцияси тупроқ эритмасидаги водород (Н
+
) ва гидроқсил (ОН
-
)
ионларининг мавжудлиги ҳамда улар концентрациясининг нисбатига боғлиқ
бўлиб рН билан ифодаланади. Тупроқ эритмасидаги эриган моддалар билан
тупроқ қаттиқ қисми орасидаги ўзаро таъсирлашув натижасида юзага келадиган
водород ва гидроксил ионлари концентрациясининг нисбатига кура тупроқ
нейтрал (рН-7), кислотали (рН<7) ѐки ишқорий (рН>7) реакцияга эга бўлади.
Тупроқ реакцияси кўплаб омилларнинг ўзаро таъсири натижасида юзага келади.
Жумладан, реакция тупроқ минерал қисмининг кимѐвий ва минералогик
таркибига, эркин ҳолидаги тўзларнинг мавжудлигига, органик моддалар
миқдори ва сифат таркибига, тупроқнинг намлигига ҳамда турли
организмларнинг ҳаѐт фаолиятига боғлиқ. Реакцияни белгиловчи энг муҳим
омиллардан бири тупроқдаги тўзларнинг таркибидир. Тупроқда нам кўп
бўлганда унинг қаттиқ қисмидаги нейтрал, кислотали ва ишқорли тўзлар
эритмага ўтади. Тупроқ қуриганда аксинча ҳол руй беради. Шундай қилиб,
тупроқ эритмасининг реакцияси юзага келади ва тупроқ унумдорлигига таъсир
этади.
Тупроқда кўпроқ тарқалган минерал кислоталардан бири кумир кислотасидир.
Термодинамик шароитлар ва тупроқнинг биологик активлигига кура карбонат
ангидриди таъсирида тупроқдаги рН курсаткичи 3,9-4,4-5,7 атрофида бўлиши
мумкин. Тупроқдаги карбонат ангидридининг режими об-ҳавонинг кеча-
кундўзги ўзгариши ва микроорганизмларнинг активлигига боғлиқ. Турли
ўсимликлар учун мақбул рН курсаткичи турлича(20- расм).
Тупроқ ва жинслардаги сульфидлар (олтингугуртли металлар) нинг
оксидланиши натижасида сульфат кислотаси ҳосил бўлиб, тупроқнинг
кислоталилигини оширади. Шунингдек кислоталиликнинг вужудга келишида
катионлар билан туйинмаган гумин кислотаси ва фульвокислоталарнинг роли
Do'stlaringiz bilan baham: |