Ўзбекистон республикаси ќишлоќ ва сув хўжалиги вазирлиги

Бошќариш ќарорларини деганда нимани тушунасиз?

Бошќариш ќарорлари ќандай туркумлади?

Бошќариш ќарорларига ќандай талаблар ќўйилади?

Бошќариш ќарорларини ќандай тайёрлаш жараёни ва ќабул ќилиш босќичлари мавжуд?

Бошќарув ќарорларини ќабул ќилишнинг ќандай усуллари мавжуд?

Бошќарув ќарорларини амалга ошириш жараёнлари нималардан иборат?

19-МАВЗУ: КАДРЛАРНИ БОШЌАРИШДА ИХТИЛОФ ВА СТРЕССЛАР

19.1. Ихтилофлар ћаќида тушунча ва уларнинг келиб чиќиш сабаблари

Ихтилофларнинг сабабларини тадќиќ ќилиш уларни батафсил таснифлаш ва ћал этиш имкониятлари ва тамойилларини белгилаш имконини беради. Ихтилофларнинг сабаби ижтимоий томонларнинг тўќнашуви пайдо бўлишидан олдин вужудга келади. Шунингдек, сабаб ва тўќнашувни фарќлаш керак, яъни муносабатлардаги ќандайдир тасодифий фарќ ихтилофли муомаланинг бошланишига сабаб бўлади. Ќасддан вужудга келтирилган вазият ћам ихтилофнинг келиб чиќишига баћона бўлиши мумкин.
Ихтилофларнинг сабабларини, аввало, объектив ва субъектив сабабларга бўлиш мумкин. Ихтилофларига мећнатни ташкил этишдаги объектив камчиликлар, заифликлар ва хатоликлар асос бўлади, айнан шулар одамларни «гиж-гиж»лайди, шахслар ва гурућлар ўртасидаги ќарама-ќаршиликни муќаррар ќилиб ќўяди. Ихтилофларнинг объектив ташкилий-мећнат сабаблари икки вазиятни назарда тутади, яъни ташкил этишнинг муайян принципи умуман бекор ќилиниши керак, бундан маќсад ихтилофларни ћал этишдир ёхуд тафсилотлари, амалга ошириш усуллари такомиллаштирилиши лозим ва ћоказо. Хуллас, ихтилофларнинг сабаблари тарзидаги ўзига хос "антагонистик" ва "ноантагонистик" ташкилий-мећнат зиддиятлари мавжуд бўлади.
Ихтилофлар шахслар ва гурућларнинг субъектив хусусиятлари ва ћолатларига асосланиши ћам мумкин. Бунинг устига, шахслар ва гурућлар баъзан ўз ташкилий-мећнат муносабатларига мећнатдан ташќарида вужудга келадиган ташќи ихтилофли кайфиятларни олиб кирадилар.
Ихтилофларнинг сабабларини улар асосида ётган зиддиятлар типларидан келиб чиќиб, янада аниќроќ ќараб чиќиш мумкин.
1. Таќсимлаш муносабатлари муаммолари. Улар одатда, ишлаб чиќаришдаги ихтилофли вазиятларнинг эћтимолга анча яќин омиллари ћисобланади. Шахслар ва гурућлар аввал ќандайдир неъматлар ва бойликларнинг таќсимланиши хусусида келишмай ќоладилар. Таќсимлаш муносабатлари билан боѓлиќ равишда ихтилофлари келиб чиќиши мумкин, бунга неъматларнинг таќсимланиши далили (адолатли-адолатсиз), ўзлаштирилган, олинган неъматларни ќайта таќсимлаш, бойликларни таќсимлаш принципи, мезони сабаб бўлади. Таќсимлашдаги келишмовчиликдан кўра ќайта таќсимлашдаги келишмовчилик кучлироќ бўлади. Таќсимлаш принципи туфайли келиб чиќќан келишмовчилик ћаќиќий таќсимлашдан кўра бирмунча ѓоявий ва амалий хусусиятга эга бўлади. Масалан, агар барча ходимлар ўз баћоларича етарли даражада яхши мећнат шароитига эга бўлсалар, улар ўртасида ихтилоф келиб чиќмайди. Агар мећнат натижалари бир хил бўлса-ю, лекин ходимлар гурућларидан биттасининг иш ћаќи етарли асос бўлмагани ћолда бирмунча ошириб юборилган бўлса, келишмовчилик пайдо бўлиши мумкин. Ишлаб чиќариш шароитида келишмовчиликнинг объекти ва мавзуси фаќат иш ћаќининг ўзи эмас, балки мећнат шароити ва мазмуни, ишлаб чиќариш нормаси ва шу кабилар ћам бўлиши мумкин.
Таќсимлаш соћасидаги ихтилофлар амалда чегарага эга бўлмайди, улар камбаѓаллар билан камбаѓаллар ўртасида, бойлар билан камбаѓаллар ўртасида, бойлар билан бойлар, бир хил ва ћар хил мећнат соћаларида ва иќтисодий фаолиятда банд бўлган шахслар ћамда гурућлар ўртасида келиб чиќиши мумкин. Бу келишмовчилик таќсимлаш муносабатларининг ћар ќандай тизимда юз бериши мумкин. Масалан, иш ћаќининг ёшга ћаддан ташќари боѓлиќлиги ћам ихтилофни келтириб чиќариши мумкин.