Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги тошкент давлат аграр университети

4-расм. Илмий тадқиқотларнинг асосий турлари; илм ва ишлаб 
чиқаришнинг ўзаро алоқадорлиги схемаси: ТИ - техник 
илмлар, И –ишланмалар. 
Фундаментал тадқиқотлар ва ишлаб чиқариш корхоналари 
ўртасида ўзаро боғланган босқичлар соҳаси ётади: “тадбиқий 
тадқиқотлар – ишланма – лойиха - ўзлаштириш”. Лойиҳалаш ва 
ўзлаштириш ҳам илм ҳам техника соҳасига тегишлидир. У илмий
фаолият бўлиб, илгари маълум бўлган кўникмаларга, стандарт 
қоидаларга ва амалий тажрибаларга асосланиши билан бирга улар 
техника, технология ва ишлаб чиқаришни ташкиллаштириш 
соҳасида янги, оригинал ечимларни олишга қаратилгандир.
Тадбиқий тадқиқотлар – ҳусусан, техник схемаларда 
фундаментал тадқиқотлар ёрдамида олинган илмий билимларнинг 
“моддийлашувига” қаратилган. Бунда тадқиқот объекти сифатида, 
одатда, машиналар, технология ёки ташкилий структуралар, яъни 
“қўлбола” объектлар қабул қилади. Кутилаётган самарага эришиш 
даражаси 80 – 90 % дан кам бўлмайди. 
Таянч тушунчалар: илмий ишларнинг таркибий қисмлари, 
илмий тадқиқот турлари, илм ва ишлаб чиқаришнинг узвий 
боғлиқлиги; тадбиқий тадқиқотлар, ишланма, техник илмлар, 
фундаментал тадқиқотлар, тадбиқий тадқиқотлар. 
 
Мавзуни такрорлашга оид синов (тест) саволлари: 
1. 
Илмий 
тадқиқотларнинг 
асосий 
компонентларини 
ёритинг, мисоллар келтиринг. 
2. 
Илмий ишнинг таркибий қисмлари ёритилсин. 
3. 
Тадқиқот объекти, ходиса, алоқа ва ҳусусият тўғрисида 
тушунчалар беринг. 
4. 
Илмий тадқиқот объектларининг туркуми ёритилсин? 
5. 
Фундаментал тадқиқотларнинг мақсади ёритилсин, 
мисоллар келтиринг. 
6. 
Тадбиқий тадқиқотларнинг мақсади ёритилсин, мисоллар 
келтирилсин. 
Фундаментал илмлар 

---

28
7. 
Ишланмалардан мақсад нима, мисоллар келтиринг? 
8. 
Илм ва ишлаб чиқаришнинг узвийлигини акс эттирувчи 
схема таҳлил қилинсин: фундаментал, тадбиқий илмлар, 
ишланмалар тўғрисида тушунчалар берилсин.