Ўзбекистон республикаси халқ таълими вазирлиги дарсликнинг янги нашри устоз Ўзбекистонда хизмат кўрсатган Фан ва теҳника арбоби профессор

К Ў Р Д О Ғ Н И Т О П И Ш
У С У Л И
Кўр доғни топиш учун расм кўздан 25 – 30 см узоқликка қўйилади, ўнг кўзни юмиб, чап кўз билан расмнинг ўнг томонида турган доирагача қаралади. Суратни олдинга ва орқага дам-бадам суриб, шундай масофага келтириладики, бундай масофада расмдаги крестча шакли кўринмай қолади. Бунинг сабаби шуки, крестчадан келаётган нур кўзнинг кўр доғига тушиб қолади.
Агар чап кўзни беркитиб, ўнг кўз билан крестчага қаралса, доирача кўринмай қолади. Тажриба вақтида кўзни чалғитмаслик керак, чунки кўзнинг салгина чалғиши ҳам кўр дог ҳаракатини ўзгартиради кўз соққасидан чиқадиган кўрув нервининг толалари ярим шарлардан ўтиб, бош миянинг энса бўлагига боради – бош мия пўстининг кўрув марказлари ҳам шу ердадир.
Кўриш сезгиларнинг физик сабаби
Кўриш сезгисини ҳосил қиладиган физик сабаб – ёруғликдир, яъни электромагнит тўлқинларидир. Бу тўлқинлар турлича узунликда бўлиб, вақт бирлиги ҳисоби билан (бир секунд ичида) тебраниш тезлиги (частотаси) ҳам ҳар хил ёруғлик тўлқинларининг узунлигини миллимикрон (миллиметрнинг миллиондан бир бўлаги) ҳисоби билан ўлчанади. Одам кўзи сезадиган ранглар тахминан 380 миллимикрондан 780 милли-микронгача узунликдаги тўлқинларнииг таъсири билан ҳосил бўлади. Ёруғлик тўлқинларининг тебраниш тезлиги даражаси (частотаси) бу тўлқинларнинг секундига неча миллион марта тебранишига қараб ўлчанади. Энг узун тўлқинлар (узунлиги 780 миллимикрон бўлиб, секундига 450 биллион марта тебранадиган тўлқинлар) қизил ранг сезгисини ҳосил қилади. Энг калта тўлқинлар (узунлиги 380 миллимикрон бўлиб, секундига 750 миллион марта тебранадиган тўлқинлар) бинафша ранг сезгисини ҳосил қилади.
Спектрдаги айрим рангларни кўриш сезгиси ёруғлик тўлқинлари (миллимикрон ҳисоби билан) қуйидагича узунликда бўлганда ҳосил бўлади: тўлқин узунлиги 780–610 миллимикрон бўлганда – қизил ранг, 610 – 590 миллимикрон буганда -зарғалдоқ ранг, 590–575 миллимикрон бўлганда- сариқ ранг, 560-510 миллимикрон бўлганда – яшил ранг, 480-470 миллимикрон бўлганда – хаворанг, 470-450 микрон бўлганда кўк ранг, 450-380 миллимикрон бўлганда – бинафшаранг сезилади.