|
2011 г
|
2012 г
|
2013 г
|
2014
|
2015
|
2016
|
2017
|
2018
|
Валовой внутренний продукт
|
107,3
|
107,4
|
104,8
|
106,0
|
104,2
|
101,2
|
101,1
|
104,1
|
104,1
|
Продукция промышленности
|
110
|
104
|
101
|
103
|
100
|
98,4
|
98,9
|
107,3
|
104,4
|
Продукция сельского хозяйства
|
90
|
122
|
85
|
110
|
101
|
103,4
|
105,4
|
103,0
|
103,5
|
Инвестиции в основной капитал
|
97
|
103
|
104
|
107
|
104
|
103,7
|
102,0
|
105,8
|
117,5
|
Перевозки грузов
|
116
|
123
|
109
|
109
|
107
|
99,8
|
100,1
|
105
|
103
|
Оборот розничной торговли
|
118
|
112
|
113
|
116
|
108
|
97
|
102
|
103
|
108
|
Индексы цен производителей промышленных товаров
|
125
|
127
|
104
|
99,7
|
110
|
79,5
|
116,8
|
115,3
|
119,0
|
Индексы потребительских цен
|
107
|
108
|
105
|
106
|
107
|
106,6
|
114,6
|
107,4
|
106,0
|
Экспорт в страны Содружества
|
117
|
155
|
103
|
94
|
90
|
69,4
|
79,9
|
128,9
|
113,9
|
Экспорт в другие страны
|
141
|
147
|
104
|
96
|
93
|
55,6
|
80,1
|
132,2
|
128,1
|
Импорт из стран Содружества
|
113
|
140
|
118
|
101
|
77
|
72,6
|
85,5
|
121,9
|
105,1
|
Импорт из других стран
|
99
|
112
|
123
|
110
|
91
|
73,4
|
80,0
|
110,3
|
114,3
|
Основные макроэкономические показатели Республики Казахстан
(в % к предыдущему году)
|
2010 г
|
2011 г
|
2012 г
|
2013 г
|
2014
|
2015
|
2016
|
2017
|
2018
|
Валовой внутренний продукт
|
108.1
|
107.3
|
108.3
|
108
|
108
|
107.4
|
106.1
|
104.5
|
105,1
|
Продукция промышленности
|
109.1
|
106
|
106.5
|
109.5
|
108.3
|
105.3
|
105.4
|
105,2
|
110,8
|
Продукция сельского хозяйства
|
106
|
106.3
|
107
|
107
|
107
|
106.1
|
106.3
|
101.0
|
100,2
|
Инвестиции в основной капитал
|
124.8
|
104.2
|
103.8
|
112.1
|
109.9
|
109.4
|
104.1
|
119.4
|
129,9
|
Перевозки грузов
|
113.4
|
103
|
108.4
|
104.3
|
105.2
|
108
|
106.0
|
101.2
|
108,3
|
Оборот розничной торговли
|
119.3
|
114
|
117.1
|
113.3
|
113.3
|
115
|
114
|
102
|
107
|
Индексы цен производителей промышленных товаров
|
124.7
|
115.6
|
119.6
|
111.7
|
113.6
|
113.5
|
114.8
|
117.5
|
131,8
|
Индексы потребительских цен
|
107.8
|
107.6
|
107.3
|
107.0
|
106.4
|
105.5
|
105.6
|
109.5
|
117,5
|
Экспорт в страны Содружества
|
99.9
|
144.0
|
119.0
|
86.3
|
101.9
|
77.2
|
82.9
|
94.0
|
129,7
|
Экспорт в другие страны
|
103.7
|
94.0
|
112.5
|
130.2
|
88.2
|
107.4
|
106.6
|
109.2
|
105,8
|
Импорт из стран Содружества
|
86.4
|
91.0
|
124.3
|
104.9
|
100.8
|
81.2
|
93.8
|
123.6
|
142,7
|
Импорт из других стран
|
107.6
|
102.0
|
123.2
|
111.3
|
99.9
|
93.5
|
99.9
|
111.4
|
137,8
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ўзбекистон ва Қозоғистон Республикалари макроиқтисодий кўрсаткичлари таҳлили
(2019 йил январ-сентабр ҳолати бўйича)
Макроқтисодий кўрсаткичлар
|
Ўзбекистон
|
Қозоҳистон
|
Таҳлил
|
Валовой внутренний продукт
|
105,7
|
104,3
|
+1.4
|
Продукция промышленности
|
107,0
|
103,3
|
+3.7
|
Продукция сельского хозяйства
|
102,4
|
99,5
|
+2.9
|
Инвестиции в основной капитал
|
146,0
|
109,7
|
+36.3
|
Перевозки грузов (без трубопроводного транспорта
|
106,9
|
104,4
|
+2.5
|
Оборот розничной торговли
|
106,9
|
105,5
|
+1.4
|
Индексы цен производителей промышленной продукции
|
144,0
|
107,6
|
+36.4
|
Индексы потребительских цен
|
114,1
|
105,2
|
+8.9
|
Экспорт в страны Содружества
|
131,8
|
102,9
|
+28.9
|
Экспорт в другие страны
|
169,4
|
94,3
|
+75.1
|
Импорт из стран Содружества
|
117,3
|
96,2
|
+21.1
|
Импорт из других стран
|
144,8
|
127,0
|
+17.8
|
Ушбу жадвалда кўриниб турганидек, давлатимизнинг 2019-йилда макроиқтисодий кўрсаткичлари Қозоғистон республикасининг кўрсаткичларидан сезиларли даражада усунликка эришди.
Ўзбекистон Республикаси Макроиқтисодиётидаги асосий муаммоларни қуйидаги кейсда батафсил кўриб чиқамиз:
Муаммони шакллантирилиши:
|
Якуний хулоса
|
Қуйидаги муаммоларни шакллантириш
|
Ечимлар мазмуни
|
Хулоса
|
1.Қишлоқ хўжалигининг халқ хўжалигидаги улушининг камайиши айрим қишлоқ хўжалик маҳсулотлари (картошка, пиёз, гўшт, сабзавот ва бошқалар) нархларининг сакрашини келтириб чиқармоқда. Нархларнинг ошиши нафақат иқтисодий диверсификация, балки бошқа омиллар (қишлоқ хўжалиги экспортининг ҳажмини ошириш, ушбу турдаги маҳсулотга бўлган талабнинг ўсиши, қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришининг ривожланиш жараёнининг йўқлиги ва бошқалар.)билан боғлиқ Бу омил жамиятдаги барқарорликка салбий таъсир кўрсатиши мумкин, чунки нарх-навонинг кўтарилиши аҳоли турмуш даражасига салбий таьсир кўрсатади.
|
қишлоқ хўжалигида ишлаб чиқариш жараёнини модернизация қилиш, бозорда етишмаётган маҳсулотлар импортини ошириш бўйича бир қатор чора-тадбирларни амалга ошириш, қишлоқ хўжалигининг ЯИМ даги улуши кўпайтириш, қишлоқ хўжалиги маҳсулотларининг ижобий ўртача йиллик ўсиш суръатларини таъминлаш ва бошқалар.
|
Биламизки, Ўзбекистон иқтисодиётида қишлоқ ҳўжалиги катта ва муҳим ахамият касб этади. Ушбу соҳани модернизация қилиш орқали унинг ЯММ даги улушини ошиши таъминланади.
|
2.Хизмат кўрсатиш соҳасининг ривожланиши, Ўзбекистон Республикасида кўрсатилаётган хизматлар халқаро талабларга жавоб бермаслиги, хизматлар ўсишини қўллаб-қувватлаш учун айрим ҳудудлар инфратузилмаси етарли даражада ривожланмаганлиги, бу соҳадаги ишчилар малакасининг етарли даражада эмаслиги хизмат кўрсатиш соҳасида айрим қийинчиликларни келтириб чиқармоқда.
|
минтақавий инфратузилмани ривожлантириш учун катта миқдорда маблаг ажратиш,замонавий, халқаро стандартларга жавоб берадиган техникаларни соҳага жалб қилиш ва уларни худудлар бўйича тенг тақсимлаш. Соҳага малакали ходимларни тайёрлаш, аттестациядан ўтказиш, уларни малакасини ошириш ва бошқалар.
|
Сўнги йилларда давлатимиз томонидан олиб борилаётган сиёсатнинг устувор йўналишлардан бири бу аҳолига хизмат кўрсатиш даражасини яхшилашдир.Ушбу соҳани ривожлантириш орқали биз нафақат фуқороларимизнинг фаровон турмушини таъминлаймиз, балки хизмат кўрсатиш туризмини ҳам ривожлантиришимиз мумкун( тиббиёт туризми ва бошқалар). Бу эса ўз навбатида давлат иқтисодиётининг ривожланишига олиб келади.
|
3.Ўзбекистон Республикасида ҳудудлар ривожланиш даражасининг(ЯҲМ) тенгсизлиги
|
Бундай ҳолатнинг олдини олиш учун давлат минтақаларни мувозанатли молиялаштиришга катта эътибор бериши, паст даражада ривожланган ҳудудларнинг инфраструктурасини қайта кўриб чиқиши,ҳар бир ҳудудни ўзиниг имкониятларидан келиб чиқиб иқтисодий ривожлиниш консепцияларини қабул қилиш, ижтимоий сарф-харажатлари учун катта маблағлар ажратиши, инвестиция оқимини ушбу ҳудудлар ривожига йўналтириши лозим.
|
Бугунги кунда мамлакатимизда иқтисодий салоҳият жиҳатидан худудлар ўртасида жиддий фарқлар мавжуд. Ушбу муаммоларни бартараф этиш учун ривожланиш даражаси паст бўлган ҳудудларга инвестицияларни жалб этиш орқали биз бир қатор муаммолорни бартараф этишимиз мумкин. Масалан, ишсизлик, ахолига хизматлар кўрсатиш даражаси ва бошқалар.
|
4.Ўзбекистон иқтисодиётининг ривожланишиги юқори инфляция даражасининг тўсиқ бўлиб қолаётганлиги
|
1. Фаол молиявий сиёсат. Бу сиёсат доирасида давлат солиқларни ошириб, харажатларни камайтиришга уринади. Натижада бюджет дефицити камайтирилиб, талаб камаяди ва инфляция даражаси озгина бўлса-да пасаяди. Бу сиёсатнинг салбий жиҳати шуки, иқтисодга сармоя киритиш ва ишлаб чиқариш ҳажмининг қисқариши иқтисодий турғунлик ва ишсизлик даражасининг ўсишига замин яратади.
2. Кредит, нарх ва иш ҳақи ҳажмларининг назорат қилиниши. Бу усул билан пул оқими назорат қилинади ва давлат бюджетидаги пул танқислиги минимал даражага туширилади. Бу каби маъмурий чоралар натижасида иш ҳақининг камайиши ва иш ўринларининг қисқариши, аҳолининг давлатга бўлган ишончини сусайтириши ва унга нисбатан норозилик кайфиятини юзага келтириши мумкин.
|
Албатта, инфляцияни буткул йўқ қилишнинг иложи йўқ. Бироқ, унинг даражасини камайтириш орқали миллий валютанинг барқарорлигига эришилади. Бу эса ўз навбатиди давлатнинг иқтисоди ривожланишининг асосий омилларидан биридир.
|
5. (Аҳоли даромадлари) Ойлик, пенсия, стипендияларнинг доим ҳам ўз вақтида берилмаслиги ва турли нарсаларни бахона қилиб, улардан пул олиб қолиши (масалан обунага, лоторея, коммунал тўловларга)
|
Маъсул мутассадди ташкилотлар томонидан ойлик, пенсия ва стипендияларнинг ўз вақтида ҳамда тўлиқ бериб борилиши устидан қаттиқ назорат олиб борилишини йўлга қўйиш
|
Аҳоли даромадлари барқарор бўлса истеъмолчиларнинг харид қуввати ҳам кучли бўлади. Бу эса ўз навбати ишлаб чиқаришнинг ривожланишига сабаб бўлади. Ишлаб чиқариш қанча кўп бўлса республика иқтисодиётида шунча ривожланади.
|
6. Макроиқтисодий ривожланишга ишсизликнинг юқори даражаси тўсиқ бўлиб қолаётганлиги
|
Аҳолини ишсизликдан ҳимоя қилиш мақсадида қонунчилик базасини шакиллантириш, меҳнат биржаларини ташкил қилиш, Бандликка кўмаклашиш давлат жамғармасига молиявий ажратмалар ўтказиш, иш ўринларини ташкил этиш ва аҳоли бандлигини таъминлаш дастурларини амалга оширишда иштирок этиш,ишсизликнин айниқса ёшлар орасида камайтириш мақсадида ишлаб чиқариш корхоналари салмоғини кўпайтириш ва бошқалар.
|
Ишсизликни камайтиришнинг энг асосий иқтисодий тадбирларидан бири халқ хўжалиги тармоқларида бозор талабига мувофиқ кичик корхоналарни барпо этишдир. Бу эса ишлаб чиқаришнинг ва хизмат кўрсатишнинг миқёсини оширишга қаратилган бўлиши лозим.
|
Хулоса
Макроиқтисодиёт миллий иқтисодиёт кўламида иш кўради. Миллий иқтисодиёт - фаолияти миллат эҳтиёжларини қондиришга йўналтирилган хўжалик субъектларининг давлат миқёсидаги ҳатти - ҳаракатини ифода этади. Миллий иқтисодиёт очиқ ёки ёпиқ тавсифга ега бўлиши мумкин. Очиқ иқтисодиёт - бу, бошқа мамлактлар билан ўзаро манфаатли шартлар асосида савдо-иқтисодий фаолиятни амалга оширувчи иқтисодиётдир. Ёпиқ иқтисодиёт - бу, барча товар ва хизматларни ўзида ишлаб чиқаришга интилувчи, бошқа мамлакатлар билан савдо-иқтисодий алоқаларни чеклашга ҳаракат қилувчи иқтисодиётдир.
Мамлакатнинг иқтисодий ҳолати таҳлили ялпи маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажми, миллий даромад, жамият даромадлари ва харажатлари тузилмасини акс эттирувчи миллий ҳисоблар тизимига асосланади.
Макроиқтисодиёт мамлакат миллий иқтисодиётининг асосий бўғини ҳисобланади. Шунинг учун ҳам макроиқтисодий муаммоларни ҳал давлат аҳамиятидаги масала ҳисобланади. Юқорида кўриб чиқилган муаммолар албатта ўз-ўзидан ҳал бцлиб қолмайди. Давлатимиз ҳам ўз мустақиллигини қўлга кмрмтгач босқичма-босқич ушбу муаммоларни ҳал этишга оид иқтисодиё сиёсатини амалга ошириб келмоқда. Бевосита ушбу муаммоларни бартараф этиш, миллий иқтисодиётимизни янада ривожлантириш учун Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги фармонига асосан “Харакатлар Стратегияси” қабул қилинди.
Ҳаракатлар стратегиясининг учинчи йўналишида белгиланган иқтисодиётни янада ривожлантириш ҳамда либераллаштирига оид белгиланган чора-тадбирлар мамлакат иқтисодий барқарорлигини таъминлаш, аҳоли турмуш шароитини юксалтиришда муҳим ўрин эгаллайди. Ушбу йўналишда қуйидаги устувор вазифалар белгиланган:
иқтисодиётнинг очиқлиги ва рақобатбардошлигини ошириш;
иқтисодий мустақилликни ривожлантириш;
макроиқтисодий барқарорликни мустаҳкамлаш;
етакчи ишлаб чиқариш тармоқларини модернизация ва диверсификация қилиш;
молия-банк соҳасини ислоҳ этиш;
ташқи иқтисодий алоқаларни янада кенгайтириш;
хорижий инвестицияларни фаол жалб қилиш.
Шунингдек тадбиркорларни ўйлантираётган долзарб масалаларни ҳар томонлама ўрганиш, уларни қўллаб-қувватлаш, ҳуқуқ ҳамда қонуний манфаатларини таъминлаш, кўп тармоқли фермер хўжаликларини ривожлантириш бўйича белгиланган вазифалар келгусида нафақат оилалар фаровонлигининг таъминланиши, балки юртимиз иқтисодий салоҳиятини янада юксалтиришда муҳим омил бўлиб хизмат қилади.
Иш ҳақи, пенсия, нафақа, стипендия ошириш.
|
Бозорларда нарх-навонинг ошишига олиб келади.
|
Хизмат кўрсатиш фаолияти яхшиланади.
|
Солиқлар ва мажбурий тўловларнинг кўпайиши.
|
Моддий ва маънавий ҳаёт кечириш, яъни, дам олиш, саёхат қилиш каби имкониятларга эга бўлинади.
|
Пулнинг қадрсизланиши.
|
Аҳоли турмуш даражасига катта ижобий таъсир кўрсатувчи корхона ва бошқа хўжалик субъектларининг даромадлари ортади.
|
Миллий махсулотларга бўлган талабнинг пасайиши ва чет эл товарларига булган талабнинг ошиши.
|
Жамият хаётининг ижтимоий-иқтисодий шароитлари тартибга солинади, яъни жамият катламлари, ижтимоий гурухлар ўртасидаги ва улар ичидаги муносабатлар мувозанатлашади.
|
Таклифга нисбатан талабнинг ошиб кетишига олиб келади.
|
Ялпи ички махсулот ортади
|
Мехнат лаёқатининг пасайиши.
|
Аҳолининг ёрдамга мухтож қатламларига бепул маҳсулот берилади ва хизматлар кўрсатилади.
|
Кўп нарсаларнинг пул билан ҳал қилиниши натижасида мамлакат зиёлилар қатламининг камайиб кетиши.
|
Ахоли турмуш даражаси яхшиланади.
|
Хизматлар ва товарлар нарҳи ошиб кетади.
|
Фойдаланилган адабиётлар:
Раҳбарий адабиётлар:
Холияров Н.А. “Иқтисодиёт назарияси” Ўқув қўлланма.-Т.:2018
А.Э.Ишмухаммедов, З.А.Жумаев К.Х.Жумаев “Макроиктисодиёт” Дарслик. –Т.:2015
А.А. Абдувохидов, О.Р. Раимбердиева “Макроиктисодиёт” Дарслик. –Гулистон.2016
Қонун ҳужжатлари:
Ўзбекистон Республикаси Конституцияси. - Т.: «Ўзбекистон», 2019
Ўзбекистон Республикасининг «Аҳолини иш билан таъминлаш тўғрисида»ги қонуни.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги «Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар стратегияси тўғрисида»ги ПФ-4947-сонли фармони
Интернет сайтлари:
http:// www.gov.uz
http:// www.stat.uz
http://www.ziyonet.uz
http:// google.com
http:// Wikipedia.com
Do'stlaringiz bilan baham: |
