Ўзбекистон республикаси автомобиль йўллари давлат қЎмитаси тошкент автомобил йўлларини лойихалаш, қуриш ва эксплуатацияси институти

Автомобилнинг ёнилғи тежамеорлиги.

Ишдан кўзланган мақсад: Автомобилнинг ёнилғи тежамкорлигига таъсир этувчи омилларни ўрганиш ва масалалар ечиш.

Керакли асбоблар: Чизғич, қалам, резина ва калькулятор, 4 хонали жадвал

Бирламчи маълумотлар.
Ёнилғи тежамкорлиги – автомобилнинг хар хил йўл шароитида ёнилғини минимал сарфлаб транспорт ишини бажаришдир.
Бахоловчи кўраткичлар.
Автомобилнинг ёнилғи тежамкорлиги, двигателнинг ёнилғи сарфи кўрсаткичларига боғлиқ. Булар асосан қуйидагилардан иборат:

1. 
   Соатига сарфланган ёнилғи сарфи G_u, кг/соат.
   
2. 
   Ёнилғининг солиштирма сарфи g_e, ^г/кВт·соат.
   

Автомобилнинг ёнилги сарфи хозирги пайтда СНГ давлатларида ва куп Европа мамлакатларида 100 км йулни босиб ўтишга сарфланган ёнилғи қабул қилинган. Q_s ^л/100 км.
АҚШ ва Англия мамлакатларида ёнилғи сарфи босиб ўтилган йўлда сарфланган 1 хажм бирлигига тўғри келадиган ёнилғи сарфи қабул қилинган.
Босиб ўтилган йўл – милда, 1 хажм бирлиги галлонда ўлчанади.
1 милл – 1,609 км
1 галлон АҚШ – 3,785 л
1 галлон Англия – 4,541 л

Машғулотни бажариш тартиби.

[1] ўқув қўлланмасидан фойдаланиб 127…137 масалалар ечиш.

Масалаларни ечиш учун формулалар.

1. 
   Соатига сарфланадиган ёнилғи сарфи.
   

2. 
   Ёнилғининг солиштирма сарфи.
   

г/кВт·соат

3. 
   100 км йўлга сарфланган ёнилғи сарфи
   

кг/100 км
л/100 км
Масала.
Массаси1680 кг бўлган енгил автомобил асфальт йўлда 10 м/с тезлик билан харакатланмоқда. Йўлнинг қаршилик коэффициенти 0,081 , хаво қаршилик омили 0,6 . Ёнилғининг солиштирма ёнилғи сарфи 350 ^г/кВт·соат , зичлиги 0,78 кг/л, трансмиссиянинг ф.и.к 0,9 бўлса, ёнилғи сарфи аниқлансин?

Ечиш.
Берилган қийматларни ёзиб оламиз.

M_a = 1680 кг
V_a = 10 м/с
Ψ= 0,081
KF = 0.6
ρ=0,78 кг/л
g_е = 350 ^г/кВт·соат
η_т = 0,9
Q_s = ?

1. 
   Йўлдаги ёнилғи сарфи, ^л/100 км
   

2. 
   Етакловчи ғилдиракка олиб келинган қувватни хисоблаймиз.
   

, кВт

3. 
   қийматларни ўрнига қўйиб Q_s ни хисоблаймиз.
   

Масала.
Автомобил 60км/соат тезлик билан харакатланиб cоатига 18,5 кг/соат ёнилғи сарфламоқда. Шу шароитда 100 км га сарф бўладиган ёнилғи сарфини аниқланг.

Ечиш.
V_a = 10 км/соат : 3,6 = 16,6 м/с

Q_u = 18,5 кг/соат
Q_s = ?

100км йўлга сарфланган ёнилғи сарфи.

ўрнига қўямиз.
^кг/100 км

8 – машғулот