Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги тошкент ахборот технологиялари университети

Биринчидан, 
ҳар бир корхона ўз мақсадларига эришиш учун зарур 
бўлган инсон ресурсларини, яъни ходимларни жалб қилади. Ходимларни 
танлаш усуллари фаолият хусусиятларига ва шарт-шароитларига боглиқ 
бўлади.
Иккинчидан,
истисносиз барча корхона ўз ходимларига "таълим бера-
ди"лар, бундан мақсад ўз олдиларида турган вазифаларни тушунтириш ва 
ходимлар кўникмаси ва малакасини ана шу вазифаларга мослаштиришдир.

---

14 
Учинчидан, 
ташкилотлар ўз мақсадларига эришишда ходимларидан ҳар 
бирининг иштирок этишига баҳо беради. Корхона турлари кўп бўлганидек 
баҳо бериш шакллари ҳам турличадир – булар саф олдида миннатдорчилик 
билдириш, унвонини (мансабини) ошириш, навбатдаги разряд бериш, ҳар 
йилги аттестациядан ўтказиш ва ҳоказолардан иборат бўлиши мумкин. 
Ниҳоят
, ҳар бир корхона ўз ходимларини маълум бир шаклда рағбат-
лантиради, яъни улар корхонанинг мақсад аларига эришиш устида меҳнат 
қилиб, сарфлаган вақтлари, кучкувватлари, ақлидроклари ўрнини тўлдиради-
лар. Рағбатлантиришнинг энг кўп таркдлган ва одатдаги шакли, пул билан 
мукофотлаш ёки иш ҳақи тўлашдир.
Юқорида санаб ўтилган вазифалар ҳар бир корхонада мавжуддир, лекин 
улар турли шаклларда турлича даражада бўлиши мумкин.
Шундай қилиб, ташкилот муваффақиятли ривожланиши учун персонал-
ни танлаш, уқитиш, баҳо бериш ва рағбатлантириш, бошқариш, яъни мазкур 
жараёнларни ташкил этишнинг алоҳида усуллари, тадбирлари, дастурларини 
ишлаб чиқиши, фойдаланиши ва уларни такомиллаштириши зарур. 

---

15 
II МАВЗУ. ИНСОН РЕСУРСЛАРИНИ БОШҚАРИШ 
 
1.Инсон ресурсларини бошқариш
 
Персонални бошқариш илдизлари жамиятининг узоқ тарихига бориб та-
калади.
Кабила жамоаларига бирлашган одамзоднинг дастлабки вакиллари ўзла-
рининг анча чекланган жисмоний ва ақлий ресурсларидан фойдаланиш муа-
ммоларини ҳал қилиб борганлар, меҳнат тақсимоти, меҳнат қилиш сабаблари 
ва интизом масалаларига дуч келганлар.
Буюк давлатчиликка асос солган соҳибқирон Амир Темур ўз тузуклари-
да: «Тажрибамда кўрилганким, ишбилармон, мардлик ва шижоат сохиби, аз-
ми қатъий, тадбиркор ва хушёр бир киши мингминглаб тадбирсиз, лоқайд 
кишилардан яхшидир. Чунки тажрибали бир киши минг кишига иш буюра-
ди», деб ёзган эди. 
Персонални бошқариш корхона раҳбарининг, кўпинча соғлом фикр ва 
тажриба асосида ўз ходимларига нисбатан қарор қабул қиладиган корхона 
эгаси фаолиятининг йўналишларидан бири.
Шунингдек меҳнатни рағбатлантириш, касб таълими (шогирдлик тизим-
лари) ҳақида ҳам мисоллар топилади. 
Утган асрдаги саноат инқилоби иқтисодий корхоналарнинг характерини 
тубдан ўзгартириб юборди, устахоналар ўрнига фабрикалар келди.
Дастлабки мутахассисларнинг инсон ресурсларини бошқариш соҳаси-
даги асосий функциялари ишчилар учун мактаблар ва касалхоналар барпо 
этишдан, меҳнат шароитларини назорат қилишдан иборат бўлди. Бу 
ўзгаришларни учта муҳим омил: 
