Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги тошкент ахборот технологиялари университети

VII МАВЗУ. ПЕРСОНАЛ БОШҚАРУВИДА МЕҲНАТ МУНОСА-
БАТЛАРИ ЭТИКАСИ
 
1. Меҳнат муносабатларини ташкил этишда шахслараро 
муносабатлар ва унинг умумий қонуниятлари 
 
Корхонадаги ҳар қандай ходимнинг касбий вазифаси унинг ахлоқий 
нормаларни, хулқ-атвор қоидаларини бажариши ва ўзининг атрофидаги 
ташқи муҳит билан (ҳамкасблари, ходимлар, мижозлар ва шериклари билан) 
ўзаро муносабатлари билан чамбарчас боғлиқ бўлади.
Этика (ахлоқ) дейилганда ижтимоий хаёт жараёнида рўёбга 
чиқариладиган универсал ва ўзига хос ахлоқий талаблар ва хулқ-атвор 
нормалари тизими назарда тутилади. Тегишли равишда ишга доир 
муносабатлар этикаси жамият ҳаётиниш соҳаларидан бирини ажратиб 
кўрсатади. Шу нарса тушунарлики, хизматга доир муносабатларнинг 
ахлоқий нормалари умуминсоний нормаларга ва хулқ-атвор қоидаларига 
асосланади, лекин ўзининг айрим фарқ қилувчи хусусиятларига ҳам эга 
бўлади. 
Меҳнат фаолияти жараёнида инсон ўзаро шахслараро муносабатларнинг 
ўзига хос хусусиятларини белгилаб берувчи қонуниятларни ҳисобга олиши 
керак бўлади.
Улар:
1. Жавобнинг ноаниқлиги қонунияти, ёки бошқача сўзлар билан 
айтганда, кишиларнинг ташқи таъсирларни идрок қилишнинг улардаги 
шахсий хусусиятларнинг фарқига, муайян вазиятга боғлиқлик қонунияти. 
Мазкур қонуният механизмини ўрганиш шахслараро муносабатлар 
жараёнида кўпинча вужудга келадиган бир қатор саволларга: нега бошқа 
киши сиз ундан илтимос қилган ва ёки сиз кўрсатиб ўтган нарсаларни 
бажармаган? 
Нега 
сизнинг 
сўзларингиз, 
хатти-ҳаракатингиз, 

---

69 
кўрсатмаларингиз бошқа кишини хафа қилиб куйди, нега кутилмаганда 
шундай бўлди? Нега бошқа киши бирор ишни сиз айтган ёки кўрсатган 
тарзда қилмади? Ва ҳоказо саволларга жавоб бериш имконини туғдиради.
2. Одамнинг одам томонидан нотўғри тасвирланиши ва ўз-ўзига 
берилган баҳонинг ўхшамаслиги қонунини. Унинг моҳияти шундан 
иборатки, бирорта ҳам киши бошқа кишини худди ўзини ўзи билган 
даражада била олмайди. Бу даража мазкур киши ҳақида ва ўзи тўғрисида 
жиддий қарорлар қабул қилиш учун етарли асос бўлиши мумкин эди. 
3. Ахборот маъносини бузиб кўрсатиш қонунияти. У объектив равишда 
ҳаракат қилади ва ҳар қандай жараённинг бошланиши ва охирида қанчалик 
кўп одам қандайдир ахборотлар мажмуидан фойдаланса, у шунчалик кучли-
роқ бўлади. 
4. Психологик ўз-ўзини ҳимоя қилиш қонунияти. Биз бошқа шахсларга 
муносабат соҳасида биринчи ўринга одатда уларнинг ташқи жисмоний хавф-
сизлигини қўямиз, уларнинг психологик хавфсизлигини эса назар-писанд 
қилмаймиз. Иккинчи томондан, одамнинг ўзи ўзининг психологик хавфсиз-
лигига ва унга ҳужум қилишдан сақланишига катта аҳамият беради. Ижти-
моий хулқ-атворнинг етакчи сабабларидан бири инсоннинг шахсий мақоми-
ни, ўз қадр-қимматини сақлашдир.