Савол: Меҳнат шартномаси ғайриқонуний равишда бекор қилинган ёки ходим ғайриқонуний равишда бошқа ишга ўтказилган ҳолларда, у иш берувчининг ўзи, суд ёки бошқа ваколатли орган томонидан аввалги ишига тикланиши лозим

САВОЛ:
9. Меҳнат шартномаси ғайриқонуний равишда бекор қилинган ёки ходим ғайриқонуний равишда бошқа ишга ўтказилган ҳолларда, у иш берувчининг ўзи, суд ёки бошқа ваколатли орган томонидан аввалги ишига тикланиши лозим.
Ишга тиклаш деганда нимани тушунасиз.?
Меҳнат шартномасини ғайриқонуний равишда бекор қилганлик ёки ходимни ғайриқонуний равишда бошқа ишга ўтказганлик учун иш берувчининг жавобгарлиги қандай?


ЖАВОБ:
Ишга тиклаш — мехнат шартномаси ғайриқонуний равишда бекор қилинган ёки ходим конунга хилоф тарзда бошқа ишга ўтказилган ҳолларда унинг аввалги ишга тикланиши тушунилади. Ходим иш берувчининг ўзи, суд ёки бошқа ваколатли орган томонидан ишга тикланади. Бунда иш берувчи ходимга етказилган зарарни қоплашга мажбурдир.
Зарарни қоплаш: ходимга мажбуран прогул қилган вақти учун иш берувчи ҳақ тўлаши шарт эканлигидан; меҳнат шартномаси бекор этилганлиги, яъни ходим ишдан бўшатилганлиги ёки бошқа ишга ўтказилганлиги устидан шикоят қилиш билан боғлиқ қўшимча ҳаражатлар (мутахассислардан маслаҳат олиш, иш юритиш, йўл кира ва ҳ. к.) учун ҳамда ходим кўрган маънавий зарар учун компенсация тўлашдан иборат. Маънавий зарар учун тўланадиган компенсация миқдори иш берувчининг хатти-ҳаракатига берилган баҳони ҳисобга олган ҳолда, суд томонидан белгиланади, лекин бу миқдор ходимнинг ойлик иш ҳақидан кам бўлмаслиги шарт. Шунингдек, конунга хилоф равишда меҳнат шартномаси бекор этилгани ёки бошқа ишга ўтказилгани туфайли прогул қилишга мажбур бўлган вақт учун ходимга ўртача иш ҳақи ёхуд кам ҳақ тўланадиган ишни бажаргани учун иш ҳақи ўртасидаги фарқ тўланади, лекин мажбурий прогул муддати бир йилдан ошмаслиги керак.
Ходимнинг илтимосига кўра, суд уни ишга тиклаш ўрнига мажбуран прогул қилган вақти учун иш ҳақи, маънавий зарар, ишдан бўшатиш ёки бошқа ишга ўтказиш юзасидан судга шикоят қилиш билан боғлиқ ҳаражат пулидан ташқари, камида 3 ойлик иш ҳақи миқдорида қўшимча қақ ундириб бериши мумкин (ЎзР Меҳнат кодекси, 111—122-моддалар); ходим қонунсиз асосларга мувофиқ ёки белгиланган тартиб бузилган ҳолда ишдан бўша-тилиб, корхона, муассаса, ташкилотнинг тугатилганлиги туфайли уни ишга тиклаб бўлмайдиган ҳоллар баъзан юзага келади. Бу ҳолда суд ишдан бўшатишни нотўғри деб топиб, ходимнинг даъвоси бўйича мазкур корхона, муассаса ва ташкилотни тугатиш комиссиясига ёки уларни тугатиш ҳақида қарор қабул қилган органга, зарур ҳолларда эса корхонанинг ҳуқуқий ворисига мурожаат этиб, улар зиммасига бир йилга қадар давом этган мажбурий прогул вақти учун ходимга иш ҳақи тўлаш мажбуриятини юклайди.
Aйни вақтда суд корхона, муассаса, ташкилот тугатилганлиги муносабати билан ходимни ишдан бўшатилган, деб топади ва у қўшимча ёрдам олиш кафолатидан фойдаланади. Умуман, ходим