Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти

Рассом ишлаган ва чизма портретлар. Мазкур тасвирлар 
қалин матода, қоғоз-картон каби материалларда бажарилади. Порт-
ретни тайёрловчи (рассом) инсоннинг ташқи қиёфасини натурадан 
ўзини кузатиш билан бирга бошқа шахслардан эшитиб, хотирасида 
шакллантириб сўнг портретга туширади. Мазкур портретлар одам-
нинг ташқи қиёфасини умумий шакли, кўриниш ва рассомнинг хоти-
расига сингиб қолган хусусиятларгина акс эттирилиб, аниқ ўлчовдаги 
пропорция ва белгилар тушиб қолади. Бундай портретлар тасвирдаги 
одам билан умумий ўхшашликкагина асосланган бўлади. Амалиётда 
кўпроқ учрайдиган портретлар қидирилувчи шахснинг ташқи қиёфа-
си ҳақидаги маълумотлар асосида тайёрланади. Қидирилувчи шахс-
нинг ташқи қиёфаси, уни кўрган - билган (гувоҳ, жабрлануви ва бо-
шқа)ларнинг хотирасида сақланиб, сўз билан тасвирлаб тикланади ва 
шу ахборот асосида унинг ташқи тузилишининг асосий хусусиятла-
рини экс эттирувчи портрет чизилади. 
Қидирувда бўлган шахсларнинг фотосуратлари бўлмаган ҳол-
ларда ҳар хил одамларнинг юз қисмларидан олинган (йиғма портрет) 
сунъий синтетик портретлар тайёрланади. Бундай усул қуйидагилар-
дан иборатдир: изланувчи шахсни кўрган-билган гувоҳга турли фото-
суратлар кўрсатилади: шулар ичидан ўхшаш бўлган юзнинг қисмлари 
(кўз, қош, айрим белгилари) ажратилади: уларни ўзаро бирлаштириб 
йиғма портрет ишланади. Ҳозирги кунда бундай портретларни тайёр-

---

лашда компьютер дастурида мавжуд бўлган одамнинг юзи, тузилиши 
белгиларини акс эттирувчи турли тасвирлари бўлган фотороботлар-
дан фойдаланилмоқда.
Рассом ишлаган, чизма ва (фоторобот) йиғма портретларни тек-
ширишда уларнинг хусусияти одамнинг ташқи тузилишининг 
ҳақиқий тасвирини акс этмаслигини ва умумий яқинлаштирилганли-
гини, ўхшашликка асосланганлигини унутмаслик лозим. 
Мазкур портретларни текширишдан олинадиган маълумот тез-
кор-қидирув фаолияти учун аҳамиятли бўлиб, улар тергов - процес-
суал ҳаракатларни ўтказишга асос бўлиб хизмат қилади.