Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти шорахметов шоакбар шорустамович

295-м о д д а. Суднинг ҳал қилув қаpоpи


Суднинг фуқаpони муомала лаёқати чекланган ёки муомалага лаёқатсиз деб топиш тўғpисидаги ҳал қилув қаpоpи васийлик ва ҳомийлик органининг муомала лаёқати чекланган шахсга ҳомий тайинлаши, муомалага лаёқатсиз шахсга эса, васий тайинлаши учун асос бўлади.


1. Суд томонидан фуқарони муомала лаёқати чекланган ёки муомала лаёқатисиз деб топиш тўғрисидаги ариза бўйича кўрилган иш юзасидан судья қабул қилган ҳал қилув қарори умумий қоидаларга амал қилинган ҳолда чиқарилса-да, айрим процессуал хусусиятларига аҳамият бериши лозим.
Ҳал қилув қарорининг асослантириш қисмида суд фуқарони муомала лаёқати чекланган ёки фуқарони муомалага лаёқатсиз деб топиш учун асос бўлган ҳолатларга жиддий аҳамият бериши (гу­воҳларнинг кўрсатувлари, тиббий муассасаларнинг маълумотлари, суд руҳий экспертизасининг хулосалари ва ҳоказо) талаб этилади.
2. Фуқарони муомала лаёқати чекланган ёки муомала лаёқатсиз деб топиш билан боғлиқ туркумдаги ишларни судда кўришнинг ўзига хос хусусиятлари шундан иборатки, булар: инсон ҳуқуқи билан боғлиқ бўлиб, бу борада йўл қўйилган оддийгина камчилик (нуқсон) инсон, (шахс) қалбида ўчмас из қолдириши, жамоатчилик орасида “Руҳий касал” деган бадном бўлиб қолиши мумкин.
Шу боисдан ҳам суд томонидан чиқариладиган ҳал қилув қарори қонуний, асослантирилган ва адолатли бўлиши тўғрисидаги талабларга тўлиқ жавоб бериши лозим.
Амалиётда оилада айрим ўткинчи келишмовчиликлар туфайли эрнинг сурункасига спиртли ичимлик истеъмол қилиши оила аъзо­ларида унга нисбатан нафрат уйғотади ва улар шу шахсни муомала (эрни) лаёқатини чеклаш ҳақида судга ариза билан мурожаат эта­дилар. Мана бундай ишлар инсон манфаатига, унинг қадр-қиммати­га путур етказади, шунинг учун суд ҳал қилув қарорини чиқаришда ўзига берилган ваколат доирасида одилона йўл тутиши лозим.
3. Демак, суднинг фуқароларни муомала лаёқати чекланган ёки муомалага лаёқатсиз деб топиш тўғрисидаги ҳал қилув қарори васийлик ва ҳомийлик органига муомала лаёқати чекланган шахсга нисбатан ҳомий тайинлаш учун, муомалага лаёқатсиз шахсга эса васий тайинлаш учун асос бўлади.
Ҳомий муомала лаёқати чекланган, васий муомалага лаёқатсиз шахсларга нисбатан тайинланиши уларнинг ҳуқуқ ва манфаат­ларини ҳимоя қилишни назарда тутади. Ҳомийлар ва васийлар ўз ҳимояларидаги шахсларнинг ҳуқуқ ва манфаатларини ҳар қандай шахслар билан муносабатларда, шу жумладан, судларда ҳам махсус ваколатномасини ҳимоя қилишлари мумкин.