Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти шорахметов шоакбар шорустамович

282-м о д д а. Аризани кўрмай қолдириш


Агар алоҳида тартибда юритиладиган ишни кўриш вақтида судга тааллуқли ҳуқуқ тўғрисида низо келиб чиқса, суд аризани кўрмасдан қолдириб, ишда иштирок этувчи шахсларга умумий тартибда даъво тақдим этишни таклиф қилади.


1. Алоҳида тартибда кўриладиган ишлар бўйича суд амалиёти­ни умумлаштириш шуни кўрсатадики, судда кўрилаётган айрим ишларда тарафларнинг бўлиши низони мавжудлигига қарамасдан даъво тартибида кўрилмасдан алоҳида тартибда кўриш ҳоллари учрайди. Бундай ҳолатни олдини олиш мақсадида мазкур қонун­нинг мазмунига кўра, агар алоҳида тартибда юритиладиган ишни кўриш вақтида умумий юрисдикция судларига тегишли низоли ҳуқуқий ишлар мавжуд бўлса, суд манфаатдор шахснинг аризасини кўрмасдан қолдириши ва ишда иштирок этувчи шахсларга умумий тартибда даъво қўзғатишга ҳақли эканлиги тушунтирилиши лозим­лиги ифодаланган.
2. Ушбу қоидага кўра, судларга тааллуқли ҳуқуқий низолар алоҳида тартибда кўрилишига йўл қўйилмайди. Шунинг учун ҳам ишни кўришда суд даъволи ва алоҳида тартибда иш юритиш фар­қига аҳамият бериши лозим. Чунки юқорида баён қилганимиздек, даъво тартибида иш кўришнинг хусусияти, шунингдек алоҳида тартибда иш кўришнинг ўзига хос хусусиятлари мавжуд.
Агар фуқаролик ҳолати далолатномаси ёзувидаги хатоликни суд алоҳида тартибда иш юритиш тартибида кўриш жараёнида мерос билан боғлиқ низо борлиги аниқланган ҳолларда суд аризани кўрмай қолдириши лозим.
3. Шу билан бирга, қатор ҳолларда ишларни кўришда судлар томонидан қонунни қўллашда хатоликларга йўл қўйилмоқда. Судга тааллуқли бўлмаган аризаларни иш юритишга қабул қилиш ҳол­лари мавжуд. Ҳар доим амалда фақат маълум ҳуқуқий оқибатларни келтириб чиқарадиган фактларнигина белгилаш, тегишли ҳужжат­ларни судсиз тартибда олиш ёки йўқотилган ҳужжатларни тиклаш мумкин бўлмаслиги тўғрисидаги мажбурий шартга риоя қилин­майди.
Фактни белгилаш билан боғлиқ бўлган ҳолат етарли даражада текширилмайди, манфаатдор шахслар ишда иштирок этишга жалб қилинмайдилар, оқибатда қатор ишлар бўйича фуқароларнинг ари­заларини қаноатлантириш тўғрисида асоссиз ҳал қилув қарорлари чиқарилади.