Ўзбекистон алоқа ва ахборотлаштириш агентлиги тошкент ахборот технологиялари университети “Маълумотлар узатиш тармоқлари ва тизимлари” кафедраси «маълумотлар узатиш тизимлари ва тармоқлари»

 
 
 
 

---

56 
 
3. АТМ тармоқ технологияси 
АТМ(Asynchronous Transfer Mode) технологияси ва кенг полосали ISDN.
Замонавий технологик тармоқларни ривожланиши, оптик толали алоқа 
линияларини яратишдаги ютуқлар, катта ҳотирали ва юқори даражада тез 
ишлайдиган интеграл схемаларни пайдо бўлиши кўчиришни асинхрон 
режими (АТМ) деб аталадиган янги транспортлаш усулини яратишга олиб 
келди. АТМ технологиясини локал ва глобал тармоқларда ишлатиш 
имконияти пайдо бўлди. 
АТМ 
технологияси 
қуйидагиларни 
таъминлайди: 
- 
белгиланган 
узунликдаги 
пакет 
(ячейка) 
кўринишида
маълумотларни барча турларини транспортлаш (сўзлашув, мусиқа,
ҳаракатсиз ва ҳаракатли тасвирлар, маълумотлар); 
- фойдаланувчи учун унга керак бўлган тармоқ ўтказувчанлик
қобилияти ресурсларига керакли пайтда вақт ажратиш; 
- интерактив ҳизмат ва ахборотларни тақсимлаш хизматларини, шу
билан 
бирга 
алоқа 
ўрнатиладиган 
ва 
алоқа 
ўрнатилмайдиган
хизматларни ҳам таъминлайди. 
АТМ 
технологияси 
тармоқ 
операторлари 
учун 
қуйидаги 
имкониятларни яратади: 
- тармоқнинг юқори мослашувчанлигини;
- тармоқнинг қурилиш лойиҳасига ва эксплуатациясига кетган сарф-
ҳаражатларни камайтириш; 
- тармоқ ускунасини ишлаб чиқиш (яъни кўплаб иккиламчи тармоқ 
ўрнига битта тармоқ яратилиши ва эксплуатация қилиниши 
тушунилади); 
- тармоқ ресурсларини самарали ишлатиш;
- ҳозирда бор бўлган ва келажакда пайдо бўладиган ҳизматлар учун
ягона универсал тармоқ яратиш имконияти.
Ахборотни асинхрон кўчириш тамойили.
Кўчиришнинг(узатишнинг) 
асинхрон режими ATM ахборотнинг барча турларини умумий тезликли 
рақамли трактида турли фойдаланувчилардан бўлган уялар оқимини 
асинхрон мультиплексорлаш билан узунлиги ўрнатилган (уя-cell) пакетларда 
транспортлашдир. Уя 5 октет сарлавха ва 48 октет ахборот майдонидан 
иборат. АТМнинг асосий афзалликлари-юкланишни энг юқори қиймати ва 
узатиш тезлиги, тармоқни семантик ва вақт тиниқлигидан мустақил равишда 
хар қандай ахборотни транспортлашдан иборат. қисқа уя, коммутация 
вазифалари минимизацияси, замонавий технологиялар туфайли АТМ 
коммутаторларни ишлаб чиқариши 100 Гбит/с дан ортиқ. Шунинг учун ITU 
АТМ ни В-ISDNда ахборотни транспортировка қилиш учун танлаб олди.
АТМ режими физикавийдан юқори поғона протоколлари билан 
белгиланади, шунинг учун хар қандай ЦСП билан қўлланилиши мумкин. 
АТМ режими қуйидаги хусусиятларга эга: 

---

57 
-
Узатиш звено поғонасида хатолардан химоя хамда юкланишдан химоя 
қилиши учун маълумотлар оқими бошқаруви йўқлиги
. Бунга сабаб битли 
хатолари эхтимоли деярли йўқлигига ва етарли ўтказиш қобилятига эга 
узатиш рақам трактларини юқори сифатидир. 
-
Уланишга йўналтириш
. Ахборот узатишдан олдин АТМ тармоғида 
виртуал уланиш амалга оширилади. Уни ўрнатиш давомида ресурсларни 
сифатли хизмат кўрсатиш учун етарлилиги ва аввал ўрнатилган виртуал 
уланишлар текширилади. Агарда ресурслар етарли бўлмаса, уланиш амалга 
оширилмайди. 
-
АТМ уяси сарлавхасини чегараланган вазифаси
. Бу унга ишлов беришни 
тезлатиш ва АТМ коммутация тугунида уялар тўхтаб қолишини 
қисқартириши учун амалга оширилади. Сарлавха фақат виртуал уланишни, 
уяларни маршрутизациясини таъминлаб , умумий трактда турли виртуал 
уланишларнии мультиплексорлаш имкониятини беради. Сарлавхада хато 
уяни йўқотишга ёки уни бошқа адресга етказишга олиб келиши мумкин, 
шунинг учун сарлавханинг ахборот майдондан фарқли ўлароқ хатолардан 
химояланади. 
-
Уянинг нисбатан қисқа ахборот майдони
. Бу буферлар хажмини 
пасайтириш 
ва 
коммутация 
тугунларида 
уялар 
тўхтаб 
қолиши 
давомийлигини қисқартириш учун қилинган, бу хақиқий вақтда фаолият 
юритувчи хизматлар учун мухим. 
Идеалда АТМ киритилиши бир турли ускунали битта тармоқни 
мавжудлигига олиб келиши мумкин эди, у пакетларни тез коммутациясини 
хамда узатиш ресурсларининг асинхрон вақт тақсимланиши бажарарди, бу 
эса уни лойихалаштириш, қуриш ва техник эксплуатациясига чиқимларнинг 
кескин қисқартирарди. Бироқ вақтли ва семантик тиниқликка турли 
хизматлар талабига АТМ тармоғининг мослашиш муаммолари тўлиқ хал 
қилинмаган.