Ózbekistan respublikasi joqari hám orta arnawli bilimlendiriw ministirligi

Nerv sisteması. A’piwayı jag’dayda (mısalı sag’aqayaqlarda) nerv sisteması bir jup bas gangliyaları, jutqınshaq janı ko’p mektivalar, denenin’ qarın ta’repinen o’tiwshi nerv bag’anaları,
sonday-aq bag’analar u’stinde h’a’r bir dene buwınında ornalasqannerv gangliyanarınan ibarat. Nerv bag’anaları o’z-ara komissuralar arqalı qosılıp za’n’gi ta’rizli nerv sisteması dep te
ataladı. bul sistema a’piwayılar ushın ta’n. Da’rya shayanının’ denesi 18 buwınnan du’zilgen bolsa da, qarın boylap 12 nerv tu’yini
ornalasqan. Sebebi aldın’g’ı buwınlardag’ı 6 nerv tu’yini birigip, bir jutqınshaq astı nerv tu’yinin payda etedi. Shayanta’rizlilerdin’ bas miyi promotserebrum h’a’m deytotserebrum bo’limlerinen
ibarat. Ko’binese antennalardın’ sigment tu’yinshelerinde bas miyge tutasıp e- bo’lim - trinorebrumdı payda etedi. Nerv sistemnaası quramalı neyrosekretor bezlerde kiredi.
Seziw organları. Shayanta’rizlilerdin’ tuyg’ı, iyis seziw, ko’riw h’a’m ten’salmaqlılıqtı saqlaw ag’zaları jaqsı rawajlang’an. Antenna, antenullalar h’a’m ayaqlarda ornalasqan sezgir tu’kler h’a’m qılshalar tuyg’ı wazıypasın atqaradı. Seziwshi kletkalar usı tu’kshelerdin’
tiykarındag’ı gipoderma epiteliysi astında jaylasqan. Ko’riw ag’zası eki tu’rli bolıp, a’piwayı du’zilgen bir nauplius h’a’m eki quramalı
orastekalı ko’zlerden ibarat. Nauplius ko’z bastın’ man’lay bo’liminde jaylasqan. Bul ko’zler eki yamasa 4 oyıqtan ibarat bolıp, oyıqlar diywalın bir qabat qara pigment penen qaplang’an kletkalar orın alg’an.
Fasetkalı ko’z ju’da’ ko’p mayda ko’zsheler ommatiydiylerden ibarat. Da’rya shayanında 3000 nan aslam ommatiydiy bar. Ha’r bir ommatiydiy zattın’ tek bir bo’legin ko’redi. Barlıq ommatiydiyler birigip zattı bir pu’tin h’alında ko’redi. Bug’an mozaykalı ko’riw dep ataladı.
Ko’riw organlarında jaqtılıq ta’sirinde payda bolg’an qozıw ta’sirinde neyrosekretor kletkalar dene ren’ine ta’sir etiwshi garmonlar islep shıg’ıp, dene ren’inin’ o’zgeriwine alıp keledi.
Ten’ salmaqlıqtı saqlaw organı joqarı shayanta’rizlilerde tiykarınan onayaqlılarda rawajlang’an. Stotatsitalar dep atalıwshı ten’ salmaqlıqtı saqlaw organı antenullalardın’ tiykarg’ı buwınında ornalasqan bolıp, xitin qabatının’ dene ishine batıp kiriwinen payda bolg’an
oyıqshalardan ibarat.