‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi b. M. U m a r o V

aloqa  o fmatishi quyidagi sifatlarda  nam oyon  b o ‘ladi;
—  talabalar  fikrini  eshita  bilish;
— talabalar bilan bo‘ladigan m uloqot jarayonida o ‘zida kam tarlik 
hissini  nam oyon qilish;
— m uloqot jarayonida m uom ala madaniyatiga q a t’iyan rioya kilish;
—  m uloqot jarayoni davom ida suhbatdosh shaxsiyatiga tegm aslik;
—  talabalarga samimiy tarzd a  m aslahatlar berish.
Shu  nuqtai  nazardan  pedagogik  faoliyatda  m u lo q o t  m adaniyati 
bir  m aqsadga  qaratilgan  o ‘zaro  ta ’sir  qilish  xususiyati  b o ‘lib,  uning 
m azm unida  o ‘zaro  fikr  alm ashish,  kerakli b o ‘lgan  ax b o ro tlam i  olish 
va jam lan gan  axborotlam i etkazib berish xolati o ‘z aksini topg an .  Shu 
b ilan   b irg a  shaxslarga  p six olo g ik -p ed agogik  t a ’sir  q ilish   u c h u n  
kom m unikativ vositalaryordam ida o ‘zaro m unosabatda b o ‘lish ham d a 
profilaktik va pedagogik aloqani rivojlantirish uchun qulaylik yaratishga 
im kon  beradi.
M u lo q o t jarayonida ular m uayyan qiyinchiliklarga d u c h  kelishlari 
ham   m um kin.  Shu  m a’n o d a  yuzaga  keladigan  bu   qiy in ch ilik lam i 
pedagogik m uom ala madaniyatisiz hal qilib b o lm ay d i.  Pedagoglam ing 
m uloqot jarayonida odob-axloq  norm alariga q a t’iyan  rioya qilishlari, 
shuningdek ular shaxs psixologiyasini, uning psixologik xususiyatlarini 
va psixik hoiatlarini yaxshi bilishlari zarur.

---

T a ’lim   sohasida  m utaxassisning  pedagogik  faoliyatida  pedagogik 
muloqot texnikasi quyidagilarda  nam oyon  b o ‘ladi:
L  Psixotexnika  (shaxsning  o ‘z  xatti-harakatlari,  xulqi  va  psixo- 
logiyasiga  o ‘zgartirish  kirita  olishi)  —  psixik  holatlam ing  o ‘zgarishi 
nazarda tutiladi.
2,  Kasb,  san’at  va  ijodiyot  uyg‘unligi  (turli  vaziyatlardan  ustalik 
b ila n  ch iq a olish);
3.  M uloqotda shaxs xususiyatlarini inobatga olish.
Pedagogning pedagogik faoliyatida pedagogik m uloqot asosan uch
b o sq ich d an   iborat  bo ‘lib,  bular:
—  kom m unikativ  tayyoigarlik;
— pedagogik aloqa o ‘rnatish;
—  pedagogik m uloqotni boshqarishdir.
Ayrim  mutaxassislar to ‘rtin c h i bosqichni — b o ‘Iib o ‘tg an  m uloqot 
tahlili va b o ‘lg‘usi m uloqotni m odellashtirish (rejalashtirish) bosqichini 
h a m  ajratadilar.  Pedagogning pedagogik m uloqot m adaniyati quyidagi 
ja ra y o n la r orqali  amalga  oshiriladi;
—  m uloqot  m adaniyatini  bilish;
—  m uloqot  m adaniyatini  xizm at  faoliyati  davom ida  o ‘rganish;
— boshqa xodimJar m uom alasida m uloqot m adaniyatini kuzatish;
—  kom m unikativ  ta ’sir  etishi jarayoni  va  boshqalar.
Pedagogik  muloqot  m adaniyatini  bilish  va  uni  faoliyat  davomida
o ‘rganish pedagogik aloqa bilan b o g liq  holda bo‘lib, tarbiyaviy-profilaktik 
vazifalami  hal qilishda eng qulay va eng optimal variant  hisoblanadi.
Pedagogik aloqa o ‘m atish d a  esa,  pedagog bilan  ta ’lim   olayotgan 
sh a x s  o ‘rtasida  o ‘zaro  tu sh u n ish ,  b ir-biri  bilan  ijobiy  em osional 
m uno sab atda bo'lish xususiyatlarining namoyon b o ‘lishi ham da o ‘zaro 
ish o n c h   m unosabatlarining  o ‘m atilish i  m uhim   aham iyat  kasb  etadi.
Pedagogik 
aloqa o ‘matishning  asosiy  usullariga  esa  quyidagilami 
k iritish  mumkin:
— pedagogning nam una k o ‘rsatishi;
— pedagogning pedagogik m uloqotga jalb qila bilishi;
—  auditoriyani qiziqtira olishi;
— tinglovchilarda ijobiy em osional  holatni hosil qila bilishi.
Kommunikativ  ta ’sir  etish  texnikasi
K om m unikativ  ta ’sir  etish  texnikasi  pedagogik  m u lo q o t  jara- 
y o n id a   m uhim   aham iyat  kasb  etad i.  U   pedagogik  aloq a  o ‘rnatish 
b o sq ic h id a  va m a’ruza jarayonida m uloqotning am alga oshishi vaqtida

---

yuzaga keladi.  Bizga m a’lumki, m uom alaning nutqli va nutqsiz vositalari 
mavjud  b o ‘lib,  bular  shaxslararo  bo ‘ladigan  m unosabatlarda  m u h im  
ahamiyatga ega.