‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi b. M. U m a r o V



Download 5,98 Mb.
Pdf ko'rish
bet31/102
Sana14.09.2021
Hajmi5,98 Mb.
#174227
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   102
Bog'liq
psix

8)  Ijodiy  xislatlari:
 pedagogik mahoratini takom illashtirishga intilishi;
— o ‘quvchilam i tarbiyalash d astu rin i ishlab chiqish va uni am alga 
oshirish  qobiliyati;
— o ‘zini o ‘quvchi o ‘m iga q o ‘yib,  b o ‘lib o ‘tgan hodisalarga u n in g  
nazari  bilan  qaray  olishi;
— aw algi voqealar, hodisalar va tarbiyalanuvchi shaxsiga yangicha 
qaray  olish  qobiliyati;
— o‘zining o'quvchiga pedagogik t a ’siri natijalarini oldindan k o ‘ra 
bilishga intilishi.
Shunday  qilib,  ko'rsatib  o ‘tiIgan  m odelning  asosiy  tuzilishi  ta ri- 
qasida  quyidagilar  keltiriladi;
— shaxsning jam oatchilik va kasbiy y o ‘nalishi;
— pedagogik m ahorat va qobiliyati;
— xarakterining psixologik xususiyatlari;
—  bilish  faoliyati;
— o‘qituvchi shaxsining bolalam i kasbga tayyorlash ishlari darajasi- 
dagi  um um iy  taraqqiyoti.
Professiogramma yoshlarga o ‘zlarining kelgusida o ‘qituvchilik kas- 
bini to ‘g‘ri va ongli ravishda tan lab  olishlariga yordam  beradi.
Professiogram m ani kasbga xos ravishda o ‘qitishni tashkil q ilish da 
ta ’limning samaradorligi va uning m uvaffaqiyati qanday bilim  va k o ‘-


nikmalarga, ayniqsa, shaxsning qanday qobiliyat va shaxsiy xislatlariga 
bog ‘liq  ekanJigini  a lb a tta   ko ‘rsatish  zarurdir.
M an a  sh u   p ro fe ssio g ra m m ag a   asosan  boMajak  m utaxassis  - 
o ‘qituvchilam ing sifat jih a tid a n   o ‘z  kasbiga  naqadar tayyorligi  haqida 
b ir fikrga kelishimiz  m um kin .
3 .4 .  Pedagogik  qobilivatlar
Q obiliyat  —  b u   kishin in g  b iro r  faoliyatga  yaroqliligi  va  shu 
faoliyatni  m uvaffaqiyatli  am alga oshirishidir.
Pedagogik qobiliyat — bu qobiliyat turlaridan biri bo'lib,  kishining 
pedagogik faoliyatga yaroqliligini  va shu  faoliyat bilan  muvaffaqiyatli 
shug‘ullana olishini  an iq lab   beradi.  Pedagogik  qobiliyatning tuzilishi 
qanday?  Quyida bu  m asalani  ko ‘rib  chiqamiz.
U zoq   yiîlar  o lib   b o rilg a n   tadqiqotlar,  pedagogik  qobiliyatlar 
m urakkab va ko‘p qirrali psixologik bilim lardan iboratliligini ko‘rsatib 
b erd i.  A na  shu  ta d q iq o t  m a ’lu m otlaridan  foydalanib,  pedagogik 
qobiliyatlar tuzilishida m u h im  o ‘rin egallaydigan qatorkom ponentlam i 
(tarkibiy  qismlar)  ajratib  k o ‘rsatish  mumkin:
/ . 
Didaktik  qobiliyatlar  —  b u   o ‘quvchilarga  o ‘quv  m ateriallami 
a n iq   va  ravshan  tu sh u n tirib ,  oson  qilib  etkazib  berish,  o ‘quvchilarda 
fanga qiziqish uyg‘otib, ularda mustaqil, faol fikrlashni uyg‘ota oladigan 
qobiliyatlardir.
Didaktik qobiliyatlarga ega b o ‘lgan o ‘qituvchi zarurat tug‘ilganda 
qiyin  o ‘quv  m aterialini  o sonro q,  m urakkabrog‘ini  soddaroq,  tushu- 
nishi  qiyin  b o ‘lganini  tu sh u n arliro q   qilib  o'quvchilarga  moslashtirib 
bera oladi. 0 ‘qituvchining m ana shu xislatlarini bilib oigan o ‘quvchilar 
odatda:  ,,0 ‘qituvchining eng m uhim  tomoni ham  uning ham m a narsani 
an iq ,  ravshan  va  tush u n arli  qilib  berishida.  Bunday  o ‘qituvchining 
q o i i d a   m azza  qilib   o ‘qig in g  k e la d i“ ;  „ U n isi  esa  hech  narsaga 
yaram aydigan o ‘qituvchi,  h e c h   ham  aniq tushuntirib bera olmas edi“ ; 
, , 0 ‘quv  m aterialin i  o ld id a   tirik   odam lar  em as,  balki  qandaydir 
m exanizm lar bordek, zerikarli va noaniq — m ujm al qilib tushuntiradi. 
Biz  bunday  o ‘qituvchilarni  yoqtirm aym iz“  —  deydilar.
Hozirgi  tushuncham izdagi  kasbiy  m ahorat,  shunchaki bilimlami 
osonroq,  ham m abop  v a  tush u n arli  qilib  o ‘quvchilar  ongiga  etkazib 
berish  qobiliyatinigina  em as,  balki,  shu  bilan  birga  o ‘quvchilaming 
m ustaqil  ishlarini,  u lam in g   bilish  faolligini  oqilona va  mohirlik bilan 
b o s h q a rib ,  u la rn i  k e ra k li  to m o n g a   y o ‘n a ltirib   tu rish d a n   iborat 
qobiliyatni ham  o ‘z  ichiga  oladi.


M ana  shu  qobiliyatlar  asosida  o ‘quvchilar  psixologiyasiga  xos 
d o im iy   u s ta n o v k a   (y o ‘n a ltir is h )   y o ta d i.  Q o b iliy a tli  p e d a g o g  
o ‘quvchilarning  tayyorlik  darajasini,  u lam in g   taraqqiyot  darajasini 
hisobga oigan holda bolalam íng nim ani bilishi va nim ani bilmasíigini, 
nim alam i  allaqachon  esdan  chiqarganliklarini  ta sa w u r qiia oladi.
K o‘pchilik  o ‘qituvchilarga,  ayniqsa,  xafsalasiz  o'qituvchilarga, 
o ‘quv m ateriali oddiygina va hech qanday alohida tushuntirish ham da 
izoh  berishni  talab  qilm aydigandek  tuyuladi.
Bunday  o ‘qituvchilar  o ‘quvchilam i  em as,  balki  birinchi  galda 
o ‘zlarini  nazarda  tutib  ish  olib  boradilar.  Shuning  uchu n  ham   o ‘quv 
m aterialini o ‘ziga qarab tanlaydilar.  Q obiliyatli,  tajribaii o ‘qituvchiiar 
esa o ‘zlarini  o ‘quvchi  o'rniga  q o ‘yib,  kattalar u c h u n  aniq,  ravshan  va 
tushunarli  b o lg a n   m aterial  o ‘quvchilar  uchun  noaniq  va  tushunarsiz 
b o ‘lishi m um kin degan nuqtai nazarda b o ‘ladilar.  Shuning uchun ham  
bunday  o ‘qitu v ch ilar  m ate ria ln in g   x a ra k teri  va  uni  bayo n   etish  
usutlarini alohida o ‘ylab ko‘rib rejalashtiradilar.  M aterialni bayon etish 
jaray o n id a  q o biliyatli  o ‘qitu v c h i  u c h u n   o ‘qu vch ilarn ing   q an d ay  
tushunayotganiiklari va zarur bo ‘Iganda dais bayonotiga alohida e ’tibor 
berishga intilayotganliklari kabi  q ato r belgilariga qarab to ‘g‘ri ta sa w u r 
qilib, xulosa chiqara oladi.
A na  sh u n d a y   pedagogik  q o b iliy a tn i  a n iq la sh   u c h u n   psixolog 
N .  G onobolin  ju d a  qulay  test  tavsiya  etadi.  Bu  testga  ko‘ra  bilish 
xarakteridagi m atnda o ‘qituvchining fikri ayrim  sinf o ‘quvchilari uchun 
qiyin  deb  hisoblangan  qism larni  alohida  k o ‘rsatib,  nim a  uchu n  bu 
qism lam ing qiyinligini  tushuntirib  berish,  sh u n d an  so‘ng  esa m atn ni 
o‘quvchilarga engil va ulam ing o ‘zlashtirishlari uchun qulay qilib tuzish 
tavsiya etiladi.
Qobiliyatli  o ‘qituvchi,  shu  bilan  b ir  qato rd a,  materialni  o ‘zlash- 
tirish,  o ‘quvchilarga  bir  oz  nafas  olib,  o ‘zlariga  kelib  olishlari  va  o ‘z 
d iqqat-e’tiborlarini  bir  joyga  q o'y ib ,  ayrim   q o ‘zg‘aIishIami  ,,so‘n - 
dirib“ ,  boshq alarn i  esa  ja d a lla sh tirib ,  u la m in g   b o ‘shashganligini, 
sustligini va íoqaydligini engishlari  uchu n zam in  tayyorlash zarurligini 
ham  nazarda tutadi.  Bunday o ‘qituvchi zaru r sharoit yaratilm aguncha 
darsni  boshlam aydi.  H addan  tashqari  sh idd at  bilan  boshlangan  dars 
o ‘quvchilarda him oya qiluvchi torm ozlan ishni vujudga keltiradi, m iya 
faoüyati  to rm o z la n a d i  va  o ‘q itu v c h in in g   s o ‘zlari  etarlicha  id ro k  
qilinmaydi.

Download 5,98 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   102




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish