‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi b. M. U m a r o V

birinchi dan,  o'qituvchining  odam - 
g a rc h ilig i,  a d o la tlilig i,  so f  v ijd o nliligi,  b o lalarn i  yaxshi  k o ‘rish 
xislatlari; 
ikkinchidan,  o ‘qituvchining  sezgirligi,  talabchanligi  bilan 
bog‘liq  tash q i  xislatlari  va  xulq-atvoriga  qarab; 
uchinchidan,  o ‘qituv- 
chining  o ‘z   fanini  bilishi,  uni  tu sh un tira  bilishi  kabi  ta ’lim  jarayoni 
bilan  b o g ‘liq  xislatlariga  qarab  xarakterlab  beradilar.
Shuni ta ’kidlab o ‘tish kerakki, tarbiya jarayonining samaradorligini 
oshirishga q o ‘yiladigan talablar bilan birga, o'qituvchi shaxsi va uning 
faoliyatiga nisbatan q o ‘yiladigan ijtimoiy talablar ham o ‘sib borm okda.
0 ‘qituvchiga jam iyat to m on id an   qo‘yiladigan  talablar,  turli  xilda 
ijtim oiy  kutishlar,  pedagogning  individualligi,  uning shu  tariqa talab- 
larga jav o b   berishga  sub’ektiv  tayyorligi  m uayyan  o ‘qituvchining  pe- 
dagogik  faoliyatiga  naqadar  tayyorligidan  dalolat  beradi.
K o ‘p ch ilik   psixologlar,  shu  bilan  birga  0 ‘zbekistonlik  psixolog 
olim lar to m o n id a n   olib borilgan  tadqiqotlar zamonaviy  o ‘qituvchi!ar 
u c h u n  e n g  z a ru r xislatlami aniqlab olish  imkoniyatini beradi.  Rossiya 
p six o lo g la rid a n   N.V.  K uzm in a,  V.  S lastenin ,  F .N .  G o n o b o lin , 
O ‘zbekistonlikpsixologlardan R.Z.  G aynutdinov,  M .G.  Davletshin,  S. 
Jalilova,  A.  Jabborov,  M.  Q oplonova  va  boshqalar  to m o n id an   olib 
borilgan  ilm iy-tadqiqotlar  o'qituvchilik  kasbining  o ‘ziga  xos  xusu- 
siyatlarini  a n c h a  batafsil ko‘rsatib berish imkoniyatini yaratdi.  Bunda 
g a p   o ‘q itu v c h ilik   kasbining  p ro fe ssio g ra m m a   (m a ’lu m   tiz im g a  
keltirilgan,  m eh n at psixologik tom onidan o ‘rganishga va un dan  kelgusi 
am aliy  faoliyatda  foydalanishga  qaratilgan  qisqa  va  h ar  to m on lam a 
batafsil  k o ‘rsatib  berilgan  hujjatga 
professiogramma  deyiladi).  P ro ­
fessiogram m a  psixologik  nuqtai  nazardan  ishlab  chiqarish  faoliyati 
xarakteristikasi  (aniq birorta kasb b o ‘yicha kelgusi amaliy ishlar uchun  
zaru r b o ‘lgan  m azm undagi barcha tom onlarini o ‘z ichiga olishi kerak) 
ustida boradi.

---

0 ‘qituvchi  professiogrammasi  m uayyan  fan  to m o n id an   o ‘qituv- 
chiga  q o ‘yiladigan  maxsus  talablam i  o ‘z  ichiga  qam rab  olishi  lozim. 
Bo‘lajak  o ‘qituvchi  u  yoki  bu  xildagi  fan  tom onidan  q an day   talablar 
q o ‘yilishini bilish va shu asosida o ‘quv-tarbiya jarayonini tashkil qilish 
uchun pedagogika oliy o'quv yurtlarida muayyan mutaxassislik b o ‘yicha 
o ‘qituvchi  professiogrammasi  ishlab  chiqilishi  zarurdir.
Psixologik  tadqiqot  ish la rin i  o lib   borg an  M .  A b d u llajo n o v a , 
E.  G ladkova,  A.  M ashkurov,  T.  H am roqulov,  E.  X idirov  va boshqa- 
larning  ilmiy  izlanishlari o 'zb ek  tili va adabiyoti,  o ‘zbek  m aktablarida 
rus  tili  va  adabiyoti,  m atem atika,  jism oniy  tarbiya  o ‘qituvchilari  va 
m ak tab g ach a  tarbiya  m u assasalarin in g   tarb iy ac h ila ri  k ab i  q a to r 
m utaxassisliklar bo‘yicha o ‘qituvchi  professiogram m asining  taxm iniy 
m odelini  (nam unasini)  aniqlab  olish  imkoniyatini  beradi.
3.3.  Pedagogik  professiogramma
H a r  b ir  mutaxassislik  b o ‘y ich a  o ‘qituvchining  ixtisoslashg an  
xarakteristikasini nazarda tutgan professiogrammasi tuziladi. Jum ladan, 
o ‘quv  m askanining  o ‘qituvchi-m urabbiyi  professiogram m asini  misol 
qilib  keltiram iz.
Professiogramm ada  m uhim   xislatlam ing  borgan  sari  b irm u n c h a  
ortib  borishini  hisobga olgan  holda  o ‘qituvchining  quyidagi  xislatlari 
ko‘rsatib  berilishi  lozim.